Ορθόδοξοι ιεροί ναοί του Αγίου Νικολάου με ιδιαίτερη ιστορία και χαρακτηριστικά

Πάμπολλοι είναι οι ιεροί ναοί, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, που είναι αφιερωμένοι στη μνήμη του Αγίου Νικολάου.

του Νίκου Παπανικολόπουλου

Ο Άγιος Νικόλαος, ένας από τους πιο αγαπητούς αγίους της ορθοδόξου εκκλησίας μας, τιμάται τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Λατρεύεται κυρίως από τους θαλασσινούς, αλλά κι από τους στεριανούς καθώς είναι «ο μέγας αντιλήπτωρ τοις εν τη γη και τοις πλέουσι».

Από την εποχή που ζούσε, θεωρείτο προστάτης των θαλασσομάχων, κατ’ εξοχήν αντιλήπτωρ (προστάτης και βοηθός) των απανταχού ναυτιλλομένων χριστιανών.

Το μέγεθος της τιμής του, φαίνεται και στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, όπου κατά την προσκομιδή προβλέπεται ειδική μερίδα για τον Άγιο Νικόλαο. Επίσης, η Πέμπτη, ως λειτουργική ημέρα, εκτός από τους Αποστόλους είναι αφιερωμένη και στον Άγιο Νικόλαο.

Η Ελληνική Πολιτεία, με το από 5 Δεκεμβρίου 1901 Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 263 Α/8-12-1901), όρισε «την ημέρα μνήμης του, την 6η Δεκεμβρίου, ως ιδιαιτέρα εορτή του τε Βασιλικού και Εμπορικού Ναυτικού». (περισσότερα ΕΔΩ)

Πάμπολλοι είναι οι ιεροί ναοί, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, που είναι αφιερωμένοι στη μνήμη του.

Στο πλήθος αυτών των ναών υπάρχουν και ορισμένοι με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ιστορία και σημασία. Αξίζει να τους αναφέρουμε:

Στην Αλεξανδρούπολη

Ξεκινάμε από τον δικό μας Ναό του Αγίου Νικόλαου, τον Μητροπολιτικό Ναό και Πολιούχο της Αλεξανδρούπολης.

Γύρω στο 1860, στο μοναδικό λόφο της παραλιακής πεδιάδας, στο μικρό ψαροχώρι του Δεδέαγατς, χτίστηκε για πρώτη φορά μια μικρή ξύλινη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο. Λένε ότι ο ιδιοκτήτης του λόφου, Χατζή Σαφέτ Μπέης, έδωσε με χαρά το χώρο στους χριστιανούς για να κτίσουν εκκλησία χωρίς να απαιτήσει "παράδες".

Το 1890 αποφασίστηκε να κτιστεί νέος μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου ο οποίος θεμελιώθηκε το 1892 και εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1901 από τον τότε Μητροπολίτη Αίνου, Γερμανό Θεοτοκά. Μέσα στο Ναό υπογράφτηκε το 1920 το πρωτόκολλο των Ελευθερίων της πόλεως. Στο Ναό φυλάσσονται τεμάχιο λειψάνου του Αγίου Νικολάου, επισκόπου Μύρων της Λυκίας, η τίμια κάρα του αγίου Νικολάου, ενός εκ των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων της λίμνης Σεβαστείας, και λείψανα εκ των Πέντε Νεομαρτύρων της Σαμοθράκης και άλλων αγίων. (περισσότερα για την ιστορία του Μητροπολιτικού Ναού της Αλεξανδρούπολης ΕΔΩ)

Στη λίμνη Βιστωνίδα

Στη γειτονική μας λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος, εκεί που η προστατευόμενη, από τη "Διεθνή Συμφωνία Ramsar 1971" για την προστασία των υδροβιότοπων και το "Δίκτυο Natura 2000", Βιστωνίδα λίμνη ενώνεται με το Θρακικό πέλαγος, υπάρχουν δυο μικρά νησάκια. Στο ένα, είναι κτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου (του Νοικοκύρη) και στο άλλο, το εκκλησάκι της Παναγίας Παντάνασσας. Μια ξύλινη γέφυρα ενώνει τα δυο μικρά νησάκια μεταξύ τους και μια άλλη το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου με τη στεριά.

Αυτό το «πλωτό» γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου («Μετόχι» της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους) με το μοναδικό συνδυασμό του πράσινου της φύσης, του γαλάζιου της λίμνης και του πλήθους των πουλιών που φιλοξενούνται, προσφέρει στον κάθε επισκέπτη και προσκυνητή ένα αίσθημα κατάνυξης, ηρεμίας και αγαλλίασης, όλες τις εποχές του έτους.

Στα Μύρα της Λυκίας

Στα Μύρα της Λυκίας, βρίσκεται ο παλαιότερος ναός προς τιμή του Αγίου Νικολάου. Ο ναός αυτός, η περίφημη πεντάκλιτη βασιλική με τρούλο, ανήκει στη Μέση Βυζαντινή περίοδο και κτίστηκε το 520 μ.Χ. γύρω από τον τάφο του, πάνω στα ερείπια παλαιότερου πρωτοχριστιανικού ναού, στον οποίο από τον 4ο αιώνα μ.Χ. λειτουργούσε ο ίδιος ο Άγιος, ως επίσκοπος Μύρων.

Το 1922, με τη μοιραία Μικρασιατική Καταστροφή, διακόπηκε η επί αιώνες, έντονη λατρευτική ζωή που παρουσίαζε ο ναός.

Το 1983, χτύπησε και πάλι η καμπάνα στη γιορτή του. Δόθηκε άδεια από τις τοπικές αρχές να γίνει χρήση του ναού για θρησκευτικούς λόγους.

Το 1989, πολύ αργά, το Υπουργείο Πολιτισμού της Τουρκίας σε συνεργασία με την τοπική αρχαιολογική υπηρεσία τοποθέτησε ένα τεράστιο μεταλλικό στέγαστρο για την προστασία από τις καιρικές συνθήκες και άρχισαν εργασίες συντήρησής του, καθώς χαρακτηρίστηκε «Αρχαιολογικός Χώρος Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Ίδρυμα Ωνάση και άλλοι φορείς, συνέβαλαν αποφασιστικά στο έργο αυτό για την αποκατάστασή του.

Στις 6 Δεκεμβρίου 1992, τελέστηκε Θεία Λειτουργία από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και έκτοτε, περιστασιακά, τελούνται Θείες Λειτουργίες.

Στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα

Στο Άγιο Όρος, στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα, στο καθολικό της Μονής υπάρχει μία ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου (προστάτου της Μονής) όπου στο μέτωπο του αγίου υπάρχει σχισμή οκτώ εκατοστών.

Η παράδοση αναφέρει ότι, το έτος 1589, η εικόνα βρέθηκε στα δίχτυα των αλιέων της Μονής με ένα όστρακο πάνω στο μέτωπο του αγίου. Οι αλιείς προσπάθησαν να το αποκολλήσουν. Μόλις το ξεκόλλησαν, στο μέτωπο του αγίου φάνηκε αίμα, πού μέχρι σήμερα φαίνεται και βεβαιώνει το θαύμα. Έτσι η εικόνα αυτή έλαβε την προσηγορία: «Άγιος Νικόλαος ο Στρειδάς».

Το πιο πιθανό είναι η εικόνα να ρίχτηκε στο βυθό από τούς Καταλανούς πειρατές, το έτος 1306, μετά από επιδρομή στη Μονή.

Στην Αβάνα της Κούβας

Μόνο ως θαύμα μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι στην πρωτεύουσα της Κούβας Αβάνα και μάλιστα στην Παλιά Αβάνα (Habana Vieja), περιοχή προστατευόμενη από την UNESCO, ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, κτίστηκε την περίοδο 2002-2004 η πρώτη Ελληνορθόδοξη Εκκλησία, αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο. Η αρχιτεκτονική του ναού, από Έλληνες αρχιτέκτονες, βασίστηκε στο πρότυπο του ναού της Καπνικαρέας.

Υπόψη ότι, η πρώτη Ελληνορθόδοξη εκκλησία (Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης) στην Κούβα, είχε κτιστεί το 1950, αλλά δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ ως Ορθόδοξη Εκκλησία και το 1985 μετατράπηκε σε παιδικό θέατρο.

Τα εγκαίνια του Ναού του Αγίου Νικολάου, έγιναν με κάθε επισημότητα, στις 25 Ιανουαρίου 2004, από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο παρουσία του Προέδρου Φιντέλ Κάστρο ο οποίος και παρέδωσε στον Πατριάρχη το κλειδί του ναού καθώς αυτός αναγέρθηκε με έξοδα του κουβανικού κράτους και σε οικόπεδό του.

Όταν ο παρευρισκόμενος στα εγκαίνια Μητροπολίτης Μεξικού έσπευσε να ευχαριστήσει τον Φιντέλ Κάστρο για την προσφορά του, και για την πρόσκληση στον Πατριάρχη, ο Φιντέλ τού απάντησε: «Εγώ σας ευχαριστώ που φέρατε την Ορθοδοξία στην Κούβα».

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα ετών από τα εγκαίνια του ναού, στις 24 Ιανουαρίου 2014, έφτασαν στον Άγιο Νικόλαο Αβάνας λείψανα του Αγίου Νικολάου από τον Άγιο Νικόλαο Σύρου.

Στη Νέα Υόρκη

Στη Νέα Υόρκη, από τους πρώτους Έλληνες μετανάστες, κτίστηκε ένας μικροσκοπικός Ναός του Αγίου Νικολάου. Την περίοδο 1972 - 1973, δίπλα στο ναό, κτίστηκαν οι Δίδυμοι Πύργοι των 110 ορόφων. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 ο ναός θάφτηκε εντελώς από την κατάρρευση του νότιου πύργου, και ευτυχώς κανένας δεν ήταν μέσα τη στιγμή της καταστροφής.

Στο ναό υπήρχαν λείψανα του αγίου Νικολάου, της αγίας Αικατερίνης και του αγίου Σάββα, τα οποία είχαν δωριστεί από τον Νικόλαο τον Β΄, τον τελευταίο Τσάρο της Ρωσίας. Μετά την καταστροφή του τα λείψανα χάθηκαν και δεν ξαναβρέθηκαν.

Οι Αρχές της Νέας Υόρκης είχαν δεσμευθεί να τον ανοικοδομήσουν, ωστόσο υπήρχαν μεγάλες καθυστερήσεις και αναβολές. Η Αρχιεπισκοπή Αμερικής εξουσιοδότησε τη μη κερδοσκοπική οργάνωση «Φίλοι του Αγίου Νικολάου» η οποία ανέλαβε τη συγκέντρωση χρημάτων, την ανοικοδόμηση και την αποπεράτωση του έργου.

Το νέο κτίσμα, έργο του διεθνούς φήμης Ισπανού αρχιτέκτονα Σαντιάγο Καλατράβα, είναι τρεις φορές μεγαλύτερο από το προηγούμενο και διαθέτει ειδικό κέντρο, όπου πιστοί άλλων θρησκειών και δογμάτων θα έχουν τη δυνατότητα να προσεύχονται και να τιμούν τη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους από τις τρομοκρατικές επιθέσεις.

Θεία Λειτουργία τελέστηκε στο νέο ελληνορθόδοξο ναό ανήμερα στην 20ή επέτειο (11 Σεπτεμβρίου 2021) από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους, χωρίς ωστόσο να έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αποπεράτωσής του. Στις 2 Νοεμβρίου 2021, τελέστηκαν τα θυρανοίξια από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και στην Αγία Τράπεζα τοποθετήθηκε τεμάχιο λειψάνου του Αγίου Νικολάου, που μετέφερε η πατριαρχική αποστολή από το Άγιο Όρος.

Ο ναός προβλέπεται να είναι καθ’ όλα έτοιμος το Πάσχα του 2022 και τα εγκαίνια να γίνουν στις 4 Ιουλίου 2022 ώστε να συμπέσουν με την 100ή επέτειο από την ίδρυση της Ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Αμερικής.

Στον προαύλιο χώρο του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

Ένας διαχρονικός πόθος και αίτημα των στελεχών του Λιμενικού Σώματος, η δημιουργία ενός τόπου λατρείας του προστάτη Αγίου του Σώματος, συνέπεσε με τον εορτασμό των 100 χρόνων από την ίδρυσή του, το 2019.

Ο Άγιος Νικόλαος, ο προστάτης του Λιμενικού Σώματος, του Πολεμικού Ναυτικού και όλων των Ναυτικών μας, απέκτησε το δικό του χώρο λατρείας στο προαύλιο του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, εκεί που χτυπά η καρδιά της ελληνικής ναυτιλίας, εκεί που χτυπά η καρδιά του Έλληνα ναυτικού.

Με το ενδιαφέρον ενός ευπατρίδη, ευεργέτη και σπουδαίου ανθρώπου για την Ελλάδα και τη Ναυτιλία, του κυρίου Αθανάσιου Μαρτίνου, την έγκριση και την ευλογία του οικείου Μητροπολίτη Σεβασμιότατου κ.κ. Σεραφείμ, στις 24 Ιουλίου 2019, με κάθε επισημότητα και λαμπρότητα, τελέστηκαν τα Θυρανοίξια του Ιερού Παρεκκλησίου.

Ο Ιερός αυτός Ναός αποτελεί πλέον ένα χώρο θρησκευτικής ενατένισης όχι μόνο για τους συναδέλφους Λιμενικούς, αλλά για κάθε άνθρωπο που εναποθέτει τις ελπίδες και την πίστη του, ενώπιων του προστάτη Αγίου μας.

Στον Πειραιά (Ο Συμπολιούχος)

Ο σημερινός Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στον Πειραιά, στο μεγάλο λιμάνι, στην πειραϊκή ναυτοπολιτεία, στη ναυτική πρωτεύουσα της Ελλάδας, στο λιμάνι που εκπροσωπεί όλη τη Ναυτική Ελλάδα, το Πολεμικό Ναυτικό με τη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου και τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και το Εμπορικό Ναυτικό με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και το Αρχηγείο Λ.Σ.–ΕΛ.ΑΚΤ, θεμελιώθηκε το 1879 και ολοκληρώθηκε το 1902. Είχαν προηγηθεί δυο άλλες θεμελιώσεις, το 1844 ενός μικρού ναού ο οποίος αποδείχθηκε ανεπαρκής για τις ανάγκες της περιοχής και το 1852 βάσει σχεδίου που είχε συντάξει ο Δημοτικός μηχανικός Πετμεζάς.

Στο ναό αυτό, δεν τιμάται μόνο η μεγάλη γιορτή του Θαλασσάρχη Αγίου Νικολάου, αλλά και το μέγα της θαλάσσης κράτος των Ελλήνων, καθώς στον προαύλιο χώρο του, στις 21 Απριλίου 2019, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός σπουδαίου αγάλματος, Μνημείου προς τιμήν του ανώνυμου και αφανούς Έλληνα ναυτικού, του ναυτικού που τον χαρακτηρίζει η απαράμιλλη ελληνική ναυτοσύνη, του ναυτικού που δείχνει να έχει περάσει πολλά βάσανα, πολλούς αγώνες για να δαμάσει τη θάλασσα, ατενίζοντας την απεραντοσύνη της. Κι αυτό πλέον, το κάνει από την καρδιά της ελληνικής ναυτιλίας, το λιμάνι του Πειραιά, υπό τη Σκέπη του προστάτη του Αγίου.

Τα αποκαλυπτήρια έγιναν από το Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πειραιά κ.κ. Σεραφείμ, το Δήμαρχο Πειραιά Γιάννη Μώραλη, το δωρητή του Μνημείου Ευάγγελο Μαρινάκη και τον Πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Θεόδωρο Βενιάμη.

Εδώ να κάνουμε μια αναγκαία επισήμανση. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί στο πρώτο λιμάνι της χώρας στον Πειραιά, πολιούχος Άγιος είναι ο Άγιος Σπυρίδωνας και όχι ο Άγιος Νικόλαος. Πάντως, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Πειραιά, ο Άγιος Νικόλαος αναφέρεται ως Συμπολιούχος.

Ο λόγος είναι ότι ο Ναός του Αγίου Σπυρίδωνα είναι ο πιο παλαιός ναός του Πειραιά. Στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός Ναός υπήρχε ομώνυμο μοναστήρι το οποίο, το 1827, συνέβαλε στην απελευθέρωση του Πειραιά.

Με τη διάλυση του μοναστηριού - όπως και άλλων μοναστηριών του Ελλαδικού χώρου - το 1833, κρατικοποιήθηκε η περιουσία του και ο βασιλιάς Όθωνας έχτισε νέο ναό στη θέση της ερειπωμένης μονής, το 1836, ως αντίδωρο για την προσφορά της πάλαι ποτέ μονής του Αγίου Σπυρίδωνος, στο ελληνικό έθνος και ανακήρυξε τον Άγιο Σπυρίδωνα πολιούχο του Πειραιά.

Στη νήσο Σφακτηρία

Το 1872, στην 45η επέτειο της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου, στη νησίδα Σφακτηρία, μπροστά στο φυσικό λιμάνι της Πύλου Μεσσηνίας, τοποθετήθηκε, από το Ρωσικό Πολεμικό Ναυτικό, Μνημείο αφιερωμένο στους 59 νεκρούς Ρώσους ναύτες και τους 141 τραυματίες, τον τραγικό απολογισμό της ναυμαχίας του Ναβαρίνου στις 8 (20) Οκτώβρη 1827.

Το 1960, κοντά στο Μνημείο, τοποθετήθηκε στήλη στην οποία απεικονίζεται η άγκυρα και το εθνόσημο της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1997, δίπλα σε αυτά, από την ομογένεια της πόλης Πετροζαβόντσκ της Ρωσίας, τοποθετήθηκε μια μικρή ορθόδοξη ρωσική εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, κατασκευασμένη από ξύλο, σύμφωνα με τους κανόνες της ρωσικής αρχιτεκτονικής νοοτροπίας. Όμως, με την πάροδο του χρόνου και εξαιτίας της υγρασίας, η εκκλησία κινδύνευε να καταρρεύσει.

Το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας με τη συνδρομή του Δήμου Πύλου - Νέστορος, αποφάσισε να την σώσει, να την ανακαινίσει και να την αναστηλώσει. Να σημειωθεί ότι οι εργασίες συντήρησης του Ιερού Ναού τελούσαν υπό την έγκριση και ευλογία του Σεβ. Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου καθώς και της Ρωσικής Εκκλησίας. Και πράγματι, τον Οκτώβριο του 2021, με την ευκαιρία των επίσημων εορταστικών εκδηλώσεων των αφιερωμένων στη θρυλική Ναυμαχία, τελέστηκαν και τα θυρανοίξια της αφιερωμένης στον Άγιο Νικόλαο, αναστηλωμένης ρωσικής εκκλησίας.

Στο θωρηκτό «Αβέρωφ»

Αν και στα αρχικά σχέδια του θρυλικού θωρηκτού «Αβέρωφ» δεν προβλεπόταν χώρος για εκκλησάκι, με την παραλαβή του (1911) αυτά προσαρμόστηκαν κατόπιν επιθυμίας του Πολεμικού Ναυτικού, εκφράζοντας έτσι τα χριστιανικά αισθήματα αφενός της τότε ελληνικής κοινωνίας και αφετέρου τις πεποιθήσεις των αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού με επικεφαλής τον Κυβερνήτη Π. Κουντουριώτη.

Το εκκλησάκι, το οποίο υπάρχει και σήμερα, αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, έγινε στο σημείο που ήταν σχεδιασμένη η αποθήκη των πυρομαχικών και τα πυρομαχικά πήγαν αλλού. Αυτό λένε πως προστάτευσε το πλοίο και δεν έχασε ούτε μία μάχη ενώ δεν υπέστειλε ποτέ την ελληνική σημαία.

Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο επέβαινε του πλοίου στρατιωτικός ιερέας ως κανονικό μέλος του πληρώματος και λειτουργούσε Κυριακές και γιορτές. Στο εκκλησάκι αυτό τελέσθηκαν και μυστήρια, όπως γάμοι και βαπτίσεις, ιδιαίτερα παιδιών ομογενών κατά τα ταξίδια του θωρηκτού στη βόρεια Αφρική.

Η Εκκλησία του Αγίου Νικολάου επέδρασε ουσιαστικά στην ψυχολογία του πληρώματος και συνετέλεσε στην επιτυχία της αποστολής του.

“…Πάτερ Ιεράρχα Νικόλαε,
πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ,
σωθήναι τας ψυχάς ημών…”

ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ. (ε.α)
[post_ads]