Σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές οι Έλληνες εγκατέλειψαν το Δεδέαγατς την 19 Σεπτεμβρίου 1913. Η πόλη το επόμενο διάστημα περιήλθε στα χέρια των Βουλγάρων
Ήταν 26 Ιουλίου 1913 όταν το Θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ από το Δεδέαγατς (μετέπειτα Αλεξανδρούπολη) όπου βρισκόταν, εξέπεμπε το ακόλουθο σήμα:
260945 Ανακοινούται το πέρας του πολέμου μετά της Βουλγαρίας. Ξάνθη και ακταί ανατολικώς Νέστου παραχωρούνται εις Βουλγαρίαν. Αναγκαζόμεθα να παραδώσωμεν εις τους εχθρούς μας άπασαν την καταληφθείσαν και απελευθερωθείσαν έκτασιν από Έβρου μέχρις Νέστου και ενδοχώρας. Οι κάτοικοι όλων των παραλιακών Θρακικών πόλεων διαμαρτύρονται.
Μόλις λίγες μέρες πριν από ένα άλλο σήμα του ΑΒΕΡΩΦ πληροφορούμαστε ότι το πλοίο συμμετείχε στις πανηγυρικές εκδηλώσεις, με αφορμή την απελευθέρωση της πόλης (12 Ιουλίου 1913):
211530 Στέλλομεν εις την ξηράν την μουσικήν μας δια να παιανίσει χάριν των κατοίκων.
Δυστυχώς εκείνη η χαρά θα κρατήσει για λίγο, όπως βλέπουμε στην επόμενη καταγραφή από το ημερολόγιο του ΑΒΕΡΩΦ:
301000 Άπαρσις. "ΑΒΕΡΩΦ", "ΨΑΡΑ" και "ΥΔΡΑ" αποπλέουν δια Καβάλλαν. Καθ' ην ώραν αποπλέομεν, αφικνείται και αγκυροβολεί εις Δεδέαγατς Ιταλικόν αντιτορπιλλικόν.
Με την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου 28 Ιουλίου (π.ημ.) / 10Αυγούστου 1913 (ν.ημ.) ο ΑΒΕΡΩΦ γράφει στο ημερολόγιό του από την ελεύθερη Καβάλα, που πανηγυρίζει την απελευθέρωσή της
312030 ...οι κάτοικοι της Θράκης, κλαίουν διότι έχουν την ατυχίαν, μετά μακροχρόνιον ελευθερίαν, να υπαχθούν εκ νέου υπό μισητόν ζυγόν. (www.alexpolisonline.com/2017/10/blog-post_16.html).
ΕΚΚΕΝΩΣΗ ΤΟΥ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ (ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ)
Φαίνεται όμως ότι οι δυνάμεις του Πολεμικού (τότε Βασιλικού) Ναυτικού δεν είχαν εγκαταλείψει την περιοχή, αμέσως μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Οι εχθροπραξίες μεταξύ των εμπλεκομένων δυνάμεων συνεχίζονταν και οι Οθωμανοί, σε μια αντεπίθεσή τους κατέρχονταν προς το Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Σφοδρές ήταν οι μάχες που διεξάγονταν μεταξύ Τούρκων και Βουλγάρων που εγκατέλειπαν την περιοχή.
Ο Κυβερνήτης του Θωρηκτού ΣΠΕΤΣΑΙ Αντιπλοίαρχος Α. Βουρέκας με τηλεγράφημά του στις 11/9/1913 ενημερώνει το Υπουργείο Εσωτερικών για τις επιχειρήσεις των Τούρκων σχετικά με τη στρατολόγηση συμμοριών Βασιβουζούκων Τούρκων και τις καταστροφές που προξενούν σε βουλγάρικα χωριά.
Με ένα άλλο τηλεγράφημα ο Βουρέκας ενημερώνει το Υπουργείο Ναυτικών για την απόπειρα 700 Βουλγάρων προσφύγων να εισέλθουν στο Δεδέαγατς και την προσπάθεια του Φρούραρχου και των Προξένων να τους απωθήσουν καθώς η πόλη δε διέθετε υποδομές για την περίθαλψή τους.
Όπως γράφει ο Βουρέκας στο τηλεγράφημά του ο Φρούραρχος της πόλης δε διέθετε ικανή δύναμη όπως και κατωτέρους αξιωματικούς. Οι δε αξιωματικοί του Ναυτικού Καραβίδας Ιωάννης, είχε επωμιστεί τη φρούρηση της Μάκρης, ενώ οι δυο άλλοι Καστάλης και Μεντζεβίρης ήταν ασθενείς. Ο Γρηγόρης Μεντζεβίρης (Μεζεβίρης) ήταν αρχηγός ναυτικού συντάγματος τότε:
«...Στη συνέχεια το Ναυτικό Σύνταγμα συγκεντρώθηκε στο Δεδέαγατς, από την οποία εν τω μεταξύ είχαν αποχωρήσει οι Βούλγαροι, και μας ανατέθηκε η φρούρηση της οροθετικής γραμμής του Αίνου που είχε εγκαταλειφτεί από αυτούς. Κατά την εκτέλεση υπηρεσίας στις προφυλακές μετά την υπογραφή της ανακωχής είχα την ευκαιρία να συναντηθώ με τον επικεφαλής αξιωματικό του απέναντι Βουλγαρικού τμήματος για διακανονισμό του ζητήματος της ύδρευσης και των δυο πλευρών από το μόνο φρεάτιο της περιοχής. Ήταν έφεδρος, μιλούσε Ελληνικά και κατά σύμπτωση το τμήμα του αποτελούνταν επίσης από άνδρες του μικρού Βουλγαρικού Ναυτικού. Τη στιγμή που συζητούσαμε ακούστηκαν κανονιοβολισμοί για τη υπογραφή της ειρήνης. Όταν τους άκουσε ταράχτηκε, με ρώτησε τι συμβαίνει και όταν τον πληροφόρησα μου είπε: «Ελπίζω τώρα να γυρίσουμε στα σπίτια μας».
Ο Γρηγόρης Μεζεβίρης και Αστυνομικός Διευθυντής στην Αλεξανδρούπολη
«Με την επιστροφή μου στην Αλεξανδρούπολη επρόκειτο να αναλάβω και άλλα περίεργα καθήκοντα. Επειδή δεν υπήρχαν αστυνομικές αρχές, διορίστηκα Αστυνομικός Διευθυντής Αλεξανδρουπόλεως και τέθηκαν υπό τις διαταγές μου οι άνδρες του ουλαμού μου καθώς και μερικοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί. Οι καλλίτεροι από τους άνδρες εφοδιάστηκαν με ειδικό περιβραχιόνιο και σφυρίχτρα και ονομάστηκαν αστυφύλακες. Οι αξιωματικοί τέθηκαν επικεφαλής αστυνομικών τμημάτων. Η έκδοση αγορανομικών διατάξεων περιλαμβάνονταν στα καθήκοντά τους. Σφραγίστηκαν τα σπίτια που είχαν εγκαταλείψει οι Βούλγαροι και λήφθηκαν μέτρα για την φρούρησή τους. Όλη τη νύχτα άνδρες περιπολούσαν την πόλη και τα περίχωρα και συχνά εκτελούσα εφοδείες. Το μόνο ενοχλητικό ήταν ότι όλη την νύχτα ακούγονταν οι σφυρίχτρες των ναυτών της υπηρεσίας που το εύρισκαν πολύ διασκεδαστικό. Κατά το δίμηνο περίπου διάστημα που εκτέλεσα τα καθήκοντα αυτά δεν αναφέρθηκε καμιά περίπτωση κλοπής.
Στην υπηρεσία μου στην Αλεξανδρούπολη έδωσε άδοξο τέλος μια κλωτσιά του αραβικού ίππου, του μόνου που για κακή μου τύχη διέθετε το άγημα, που με εξαπόστειλε για θεραπεία στην Αθήνα…».
Στις 18 Σεπτεμβρίου 1913 το Υπουργείο Εξωτερικών αποστέλλει τηλεγράφημα στις Πρεσβείες των Παρισίων, Βιένης, Βερολίνου, Ρώμης Λονδίνου, Πετρούπολης, Βελιγραδίου, Βουκουρεστίου και Κετίγγης σχετικά με την επιστολή που έλαβε ο Μητροπολίτης Ιωακείμ από τους Τούρκους για την εκκένωση του Δεδέαγατς καθώς και την απάντηση του Μητροπολίτη. Μεταξύ άλλων στο τηλεγράφημα αναφέρεται και η απόφαση της Κυβέρνησης ν΄ αποσύρει το Ναυτικό Αγημα από την πόλη όπως και τα παραπλέοντα πλοία.
Σύμφωνα με βουλγαρικές πηγές οι Έλληνες εγκατέλειψαν το Δεδέαγατς στις 19 Σεπτεμβρίου 1913. Την ίδια μέρα η πόλη καταλήφθηκε από τούρκικα στρατεύματα που προέρχονταν από την Γκιουμουλτζίνα (Κομοτηνή) και την Αίνο. Βέβαια η κατάληψη αυτή θα διαρκέσει πολύ λίγο. Το Δεδέαγατς το αμέσως επόμενο διάστημα περιήλθε στα χέρια των Βουλγάρων, έως ότου ήρθε η πολυπόθητη ελευθερία και ενσωμάτωσή του με την Ελλάδα στις 14 Μαΐου 1920.
Νωρίτερα στις 16 Σεπτεμβρίου 1913 είχε υπογραφεί η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης μεταξύ Βουλγαρίας και Τουρκίας.
Ταυτόχρονα το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού με λίαν επείγον σήμα του διατάσσει τον Κυβερνήτη του Θωρηκτού ΣΠΕΤΣΑΙ για την ανάκληση των ναυτικών αγημάτων των πλοίων ΘΥΕΛΛΑ και ΜΥΚΑΛΗ από το Πόρτο Λάγος, τη Μαρώνεια και τη Μάκρη. Τα πλοία να κατευθυνθούν στο Δεδέαγατς, με σκοπό την εκκένωσή του, με το ναυτικό άγημα να επιβιβάζεται σ΄ ένα από τα μεταγωγικά με προορισμό το Ναύσταθμο. Το πλοίο ΘΥΕΛΛΑ διατάχθηκε να παραμείνει στο Δεδέαγατς μέχρι νεοτέρας.
Τον Οκτώβριο του 1913 θα ξεκινήσουν οι συνομιλίες για την υπογραφή της Ελληνοτουρκικής Συνθήκης Ειρήνης και στις 1/14 Νοεμβρίου 1913 θα υπογραφεί αυτή στην Αθήνα. Έτσι έπαυαν κι επίσημα οι εχθροπραξίες μεταξύ των δυο μερών, που ξεκίνησαν με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913).
Υ.Γ.
Το Ναυτικό Σύνταγμα (29ον Πεζικόν) συγκροτήθηκε από το Ναυτικό αμέσως μετά τη λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου, δεδομένου ότι πλέον δεν υπήρχε ναυτική απειλή και έλαβε μέρος στις χερσαίες επιχειρήσεις του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου.
Μέσα από το ημερολόγιο του Ανθυποπλοιάρχου Παναγιώτη Βανδώρου* βρίσκουμε κάποιες επιπλέον πληροφορίες για τη δράση του ναυτικού αγήματος στο Δεδέαγατς τον Ιούλιο του 1913.
...Την 10.15΄ μέχρι 11.50΄, διά φορτηγίδων και των λέμβων της «Μυκάλης» επιβιβαζόμεθα και φθάνομεν 18.30΄ εις Δεδέαγατς, διανυκτερεύσαντες επί του πλοίου.
14 Ιουλίου. Την πρωίαν αποβιβαζόμεθα, εκκινούμεν και, προελαύνοντες διά των οδών της πόλεως, φθάνομεν 11.00΄ εις τους στρατώνας.
Μερίμνη της δημοτικής αρχής εκομίσθησαν κρέας, φρούτα, ζύθος. 15 Ιουλίου, απόγευμα έκαμα εις τον λόχον μου το πρώτον και μόνον γυμνάσιον μάχης.
Μας έκαμε μεγάλην εντύπωσιν ότι κατά την υπό των Βουλγάρων κατοχήν της πόλεως - ελληνικής πλην μερικών οικιών εις την βορείαν συνοικίαν όπου εξηκολούθουν να κατοικούν ολίγαι βουλγαρικαί οικογένειαι - είχον αντικατασταθή οι επιγραφαί των καταστημάτων διά βουλγαρικών και δη με βουλγαρικάς καταλήξεις, επληροφορήθημεν δε ότι είχον αρχίσει να αποξέουν και τας επιγραφάς των επιτυμβίων πλακών προς αντικατάστασιν των διά βουλγαροκαταλήκτων.
16 Ιουλίου, ώραν 04.30΄ εκκινούμεν και 05.15΄ σταθμεύομεν προ της Μητροπόλεως μέχρι 07.15΄ οπότε αναχωρούμεν διά Φερετζίκ. Στάσις 08.15΄-08.35΄.
Την 10.50΄ στάσις εις τα Λουτρά. Οι άνδρες είναι κουρασμένοι. Διανυκτερεύομεν εκεί. 7 Ιουλίου. Λόγω επιδεινώσεως της ασθενείας μου αποχωρίζομαι του λόχου μου και μεταβαίνω εις τον 1,5 χιλ. απέχοντα σιδηρ. Σταθμόν, όπου επιβιβάζομαι ατμομηχανής και φθάνω εις Δεδέαγατς.
18 Ιουλίου. Ησυχία.
19 Ιουλίου. Βάσει της συναπτομένης διαταγής του στρατ. διοικητου πλωτάρχου Στυλ. Μαυρομιχάλη, αναλαμβάνω καθήκοντα υποδιοικητού. Απέκτησα τότε ίππον, ο οποίος ήτο πολύ ήρεμος, αλλά κάποτε αντίκρυσε μίαν κάμηλον και φοβηθείς εστράφη αποτόμως και κατηυθύνθη καλπάζων προς τον σταύλον, εγώ δε άπειρος και ανίσχυρος να τον συγκρατήσω μόλις διεσώθην εναγκαλισθείς την κεφαλήν του ίππου ίνα μη προσκρούσω επί του υπερθύρου του σταύλου.
26 Ιουλίου. Ο αφιχθείς την 18ην Ιουλίου λόχος Παδελοπούλου ανεχώρησε διά Γκιουμουλτζίναν, όπου η κατάστασις είναι κάπως ανήσυχος ένεκα της εκεί παρουσίας βουλγαρικού τάγματος και της γειτνιάσεως ετέρου.
27 Ιουλίου. ΠΛΗΡΟΦΟΡΟΥΜΕΘΑ ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. Αναχωρώ προς συνάντησιν του λόχου μου εις Φέρρας, 26 χιλ. ανατολικώς του Δεδέαγατς.
29 Ιουλίου. Το απόγευμα μαζύ με ναύτην τουρκομαθή διαβαίνω τον Έβρον προς επίσκεψιν του εκεί φρουρούντος Τούρκου ανθυπολοχαγού, όστις μ’ επεριποιήθη πολύ και μου είπεν ότι είχεν νεώτερον αδελφόν αιχμάλωτον εις Πύργον Ηλείας.
31 Ιουλίου. Διετάχθημεν να επιστρέψωμεν εις Δεδέαγατς. Επληροφορήθημεν ότι τουρκικό απόσπασμα παρέλαβε την Κουρνοφωληάν.
2 Αυγούστου. Συνεκεντρώθημεν άπαντες εις Δεδέαγατς. Παραμένει μόνον φρουρά εις Γαριανούπολιν (Λουτζικίοι). Ο Τουρκικός Στρατός προχωρεί.
6 Αυγούστου. Φροντίζω για την επιβίβαση των κτηνών επί των πλοίων.
7 Αυγούστου. Ήρχισεν η επιβίβασις πλην ενός λόχου παραμένοντος διά προσωρινήν κατοχήν. Είναι πολύ συγκινητική η απελπισία των αποχωρούντων Ελλήνων κατοίκων.
9 Αυγούστου, ώραν 11.00΄ αποπλέομεν διά Θεσ/ νίκην, όπου καταπλέομεν ώραν 11.00΄ της 10ης Αυγούστου και αρχίζομεν αποβιβαζόμενοι...
Μεταξύ των εκ Δεδέαγατς μεταφερθέντων ίππων ήταν και η φορβάς του επιτελούς του τάγματός μας ανθυποπλοιάρχου Κωνστ. Παναγιώτου, μετά του νεαρού πώλου της. Κατά την αποβίβασιν όλα τα κτήνη μετεφέρθησαν εις τους σταύλους του μικρού Καραμπουρνού, αλλ’ ο Παναγιώτου εκράτησε προσωρινός τον νεαρόν πώλον...
* O Ανθυποπλοίαρχος Παναγιώτης Βανδώρος ανήκε στο Τάγμα του Πλωτάρχη Νικ. Αθανασίου που διοικείτο υπό του Υποπλοιάρχου Φραγκίσκου Πορτάρου, με ουλαμαγούς τους Ανθυποπλοιάρχους Στυλ. Καστάλην και Παναγ. Βανδώρον. (Ναυτική Επιθεώρηση, έτος 2012, τεύχος 581).
Τα τηλεγραφήματα προέρχονται από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ".
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω