Το «στοιχειωμένο σπίτι» της Αλεξανδρούπολης

Τη 10ετία του 1920 οι Αλεξανδρουπολίτες αποκαλούσαν στοιχειωμένο σπίτι το ημιτελές επιβλητικό κτίριο στο οποίο το 1934 στεγάστηκε η Ζαρίφειος Ακαδημία

της Ουρανίας Πανταζίδου

Σίγουρα δεν περνά απαρατήρητο το ιστορικό κτίριο που στεγάζει σήμερα το 1ο Πειραματικό Σχολείο Αλεξανδρούπολης και παλαιότερα τη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία. Μάλιστα, σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού το κτίριο ανήκει στην αρμοδιότητα της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. (http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=20076)

Στην αρχική του μορφή ήταν ένα ημιτελές οθωμανικό κτίριο, που περιήλθε στο ελληνικό κράτος και αποπερατώθηκε με χρήματα από το ίδρυμα του Γεωργίου Ζαρίφη. Εκεί μετακόμισε το Διδασκαλείο της Αλεξανδρούπολης με διευθυντή τον Θεόδωρο Κάστανο. Το 1934 ονομάστηκε «Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία» με διευθυντή τότε τον Ευάγγελο Παπανούτσο. (www.alexpolisonline.com/2012/05/blog-post_5771.html)

Η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία το 1936

Σύμφωνα με το περιοδικό "Νέος Παιδαγωγός" (Νοέμβριος 2020) από το 1928 μετά από ενέργειες των τοπικών παραγόντων εξασφαλίστηκαν οι απαραίτητες πιστώσεις από το Ίδρυμα Ζαρίφη στη Φιλιππούπολη, ώστε να ολοκληρωθεί το χτίσιμο του κτιρίου για να χρησιμοποιηθεί ως Διδασκαλείο. Τις εργασίες επέβλεπε ο αρχιτέκτων του Υπουργείου Παιδείας στη Γενική Διοίκηση της Θράκης (Κομοτηνή) Κωνσταντινίδης. Εργολάβος του έργου ήταν ο Αριστείδης Αλβανόπουλος. Το κτίριο άρχισε να λειτουργεί από το 1930-1931 ως Διδασκαλείο.

Το παλιό ξύλινο κτίριο του Διδασκαλείου στη σημερινή Λεωφόρο Δημοκρατίας

Αρχικά, το Διδασκαλείο στεγαζόταν σε ένα παλιό ξύλινο κτίριο στη σημερινή Λεωφόρο Δημοκρατίας. Ο τότε διευθυντής του Διδασκαλείου, ο Θεόδωρος Κάστανος, από τον δεύτερο κιόλας χρόνο της εγκατάστασης του Διδασκαλείου στην Αλεξανδρούπολη, ενήργησε για την ολοκλήρωση του κτιρίου στο οποίο στεγάστηκε έπειτα η Παιδαγωγική Ακαδημία. Έως τότε ήταν ένας σκελετός από τούβλα, πέτρες και σίδερα. Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου επέβλεπε τις εργασίες 30 περίπου οικοδόμων. Στη συνέχεια, η μετάθεσή του ανέστειλε πολύ την ολοκλήρωση του κτιρίου. Το 1928, με τη στήριξη της Εφορείας Σχολικών Κτιρίων ξεκίνησε η ανέγερση του νέου κτιρίου του Διδασκαλείου, με πιστώσεις που προέρχονταν από το Υπουργείο Παιδείας (Ράπτης, 1978 - http://neospaidagogos.online/files/21_Teyxos_Neou_Paidagogou_Noemvrios_2020.pdf).

Ο Θεόδωρος Κάστανος

Όταν η μισοτελειωμένη Οθωμανική οικοδομή περιήλθε στο Ελληνικό Κράτος

Ίσως σε πολλούς να είναι άγνωστη η περίοδος κατά την οποίαν το κτίριο περιήλθε στο ελληνικό κράτος αλλά και τα όσα μεσολάβησαν ώστε αυτό να καταστεί λειτουργικό. Έτσι, πιστεύω ότι έχουν ενδιαφέρον οι πληροφορίες που καταγράφονται για το κτίριο από την εφημερίδα "ΠΑΤΡΙΣ" το Μάιο του 1929, όπου ο συντάκτης το ονομάζει «στοιχειωμένο σπίτι», όπως το αποκαλούσαν τότε οι κάτοικοι της Αλεξανδρούπολης.

Το δημοσίευμα της εφημερίδας:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΙΣ, Μάιος 1929

Παρά τον παραλιακόν δρόμον του Δεδεαγάτς εγείρεται ένα τριώροφον, υπερύψηλον κτίριον, επιβλητικόν και μεγάλον, με ωραίον σχέδιον, πολλά παράθυρα, μεγαλοπρεπείς πόρτες, προαύλια, μανδρότοιχον και αυλές.

Το μεγάλο αυτό σπίτι, το οποίον σου δίνει την εντύπωσιν, εκ πρώτης όψεως διοικητηρίου, φαίνεται εγκαταλελειμμένον, η στέγη του φαίνεται σαν να έπεσε και τα παράθυρά του αδειανά, σαν κόγχες νεκρικού κρανίου.

Η νοτιοδυτική άποψη του κτιρίου σε κατάσταση καρά-γιαπί
πριν προστεθούν από το ελληνικό δημόσιο η στέγη και τα κλεισίματα.
(Φωτογραφία: Αρχείο Γ. Παναγιώτου)

Όποιος μπορέσει να ιδή από τον υπερύψηλον μανδρότοιχόν του βλέπει μιαν αυλή, μέρους εγκαταλελειμμένου, γεμάτη ξύλα, πέτρες, κεραμίδια, τούβλα και δοκάρια που σαπίζουν.

Εάν από τους γύρωθεν δρόμους, δεν έπαιζαν παιδιά προσφύγων του συνοικισμού, κραυγάζοντα και θορυβούντα, θα ενόμιζε κανείς ότι το σπίτι αυτό αποτελεί μέρος πολιτείας καταστραφείσης υπό των βαρβάρων και εγκαταλειφθήσης υπό των κατοίκων της.

Όσους ερώτησα για το περίεργο αυτό κτίριο, μου απαντήσανε με μια φωνή:

– Είνε το στοιχειωμένο σπίτι.
– Και ποιος τώκαμε έτσι; γίνονται σεισμοί εδώ;
– Όχι, το χάλασε το ελληνικό δημόσιο.

Ώστε ο καταστροφεύς είνε το ελληνικό δημόσιο!... Εξώδευσε παράδες για να το... χαλάση.

Το ξέραμε έως τώρα το ελληνικό δημόσιο, μουτζώνον και εγκαταλείπον.

Το ξέραμε μη δίδον και συντελούν με καταρρεύσεις, το ξέραμε μη προλαμβάνον και προκαλούν ζημίας, αλλά να εξοδεύση ένα εκατομμύριο διακοσίας χιλιάδας δραχμάς για να... καταστρέψη δεν το φανταζόμεθα...

Εν τούτοις θα σας διηγηθούμε μιαν ιστορίαν, δια να καταγνωστή βαθύτερον η διαγωγή και η φθοροποιός προσπάθεια του ελληνικού κράτους εις τα νέα μέρη.

Όταν οι Νεότουρκοι κατέρριψαν τον Χαμήτ, απεφάσισαν να χτίσουν σε διάφορα μέρη της απεράντου αυτοκρατορίας, δώδεκα μεγάλα διδασκαλεία. Ενα από τα δώδεκα αυτά, απεφασίσθη να γίνη στο Δεδεαγάτς.

Ηγέρθη λοιπόν μεγάλο και επιβλητικό το κτίριο αυτό και ετελείωσε και εστεγάσθη και έγινε η διαίρεσις και εκαθαρίσθη και εδενδροφυτεύθη και εκαλλωπίσθη η αυλή και δεν έμεινε παρά το σοβάντισμα και το εξωτερικό χρωμάτισμα, όταν εξερράγη ο πόλεμος του 1912.

Σε λίγο το Δεδεαγάτς δεν ανήκεν πλέον εις του Τούρκους και το μέγα Διδασκαλείον έμεινε κλειστό. Ήλθαν οι Βούλγαροι, τους διαδέχθησαν οι Έλληνες, ξαναήρθανε οι Βούλγαροι, κατέλαβον το μέρος οι σύμμαχοι, ξαναήρθανε οι Έλληνες, οι οποίοι μετά τόσες κανδρίλλιες και έμειναν κύριοι του μέρους, επί τέλους.

Όταν ησύχασαν τα πράγματα και υπεγράφη η ειρήνη, απεφασίσθη η χρησιμοποίησις των δημοσίων τουρκικών κτιρίων. Τότε ήλθεν από το υπουργείον της Συγκοινωνίας ένας μηχανικός Γεδεών ονομαζόμενος, εις τον οποίον δεν άρεσεν η διαίρεσις του κτιρίου και απεφάσισε να ρίξη... την στέγην και να κάμη νέαν εσωτερικήν διαίρεσιν.

Εξώδευσε λοιπόν το Κράτος 200.000 δραχμάς χρυσάς τότε και άρχισε να το... μισοχαλάη.

Προ της καταστροφής της μεγαλοπρεπούς εκείνης οικοδομής εξηγέρθη ο λαός του Δεδεαγάτς και απεδοκίμασε και έδιωξε τον Γεδεών, τον μηχανικόν του δημοσίου.

Σε λίγο ήρθε ένας νέος μηχανικός Παπαδόπουλος ονομαζόμενος, από το υπουργείον της Συγκοινωνίας, ο οποίος για να μη καταστραφούν και οι τοίχοι του ξεσκεπασθέντος πια κτιρίου από τα βρόχινα νερά, εξώδευσε άλλες 200.000 δραχμές χρυσές και το... ξανασκέπασε προσωρινώς και εσυμμάζευσε και συνεκράτησε τα εσωτερικά τοιχώματα, τα οποία ο συνάδελφός του είχε ρίξει.

Εις την κατάστασιν αυτήν έμεινεν αρκετόν καιρόν το κτίριον, όταν ο λαός εζήτησε την χρησιμοποίησίν του. Τότε εξαναγκασθέν το δημόσιον έδωσε μιαν πίστωσιν 800.000 δραχμών, εις ειδικήν επιτροπήν, η οποία υπήχθη υπό την διεύθυνσιν του γενικού επιθεωρητού της Μέσης Εκπαιδεύσεως.

Εξωδεύθησαν τότε άλλες 400.000 δραχμές, χωρίς να γίνη τίποτε. Αφού λοιπόν δεν έγινε τίποτε, τότε έγινε το εξής πρωτοφανές και πρωτάκουστον εις τα χρονικά των δημοσίων υπηρεσιών του κόσμου.

Επειδή το οικοτροφείον του διδασκαλείου του Δεδεαγάτς είχε χρέη εις την αγορά και επειδή δεν είχε χρήματα να τα πληρώση, τότε ο επιθεωρητής της Μέσης Εκπαιδεύσεως, απεφάσισε να πωλήση το τουρκικόν διδασκαλείον ως... άχρηστον υλικόν και ενήργησε πλειστηριασμόν πωλήσας αρκετά από τα υλικά του.

Μετά έξι μήνας, εφέτος δηλαδή, εγένετο δευτέρα απόπειρα να πωλήσουν και τα ρέστα.

Αντέστη όμως ο νυν νομάρχης κ. Τζανέττος και ημπόδισε το νέον πραξικόπημα, γιατί τα υλικά δεν ήσαν άχρηστα, αφού τα ακριβοαγόρασε το δημόσιον δια την αποπεράτωσιν του έργου.

Δεν πέρασε πολύς καιρός και το Κράτος έδωσε άλλες 200.000 δραχμές εις ειδικήν, τώρα "διδακτηριακήν επιτροπήν" για να αποπερατώση το χαλασμένο οικοδόμημα.

Αυτή ανέθεσε το έργον, πληρώσασα ακριβά, σ΄ ένα μηχανικό της... Εθνικής Τραπέζης να κάμη ένα σχέδιο, το οποίον εκείνος ετελείωσεν και παρέδωκεν. Το σχέδιο όμως αυτό αι τεχνικαί υπηρεσίαι της Νομαρχίας το βρήκαν... λανθασμένο και ακατάλληλο και έτσι πάνε σχεδόν και τα χρήματα αυτά.

Τώρα τελευταίως το υπουργείον της Παιδείας απέστειλεν ένα μηχανικόν τον Πάντζαρην και μιαν υπόσχεσιν 200.000 δραχμών ακόμη, για να μη χαθή το οικοδόμημα. Ο κ. Πάντζαρης ελθών και εξετάσας εύρε το κτίριον τελείως ακατάλληλον, παθών ζημίας πλέον και καταστροφάς ανεπανορθώτους και απεφάνθη ότι πρέπει να γίνουν νέα έξοδα γι΄ αυτό.

Ενώ όμως το κτίριον είναι "τελείως ακατάλληλον" και "δεν αξίζει να υποβληθή εις νέας δαπάνας το δημόσιον δι αυτό" φεύγων ο κ. Πάντζαρης συνέστησεν εις τους κατοίκους της Αλεξανδρουπόλεως να το... κάμη η Κοινότης δι εράνων.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία και η καταστροφή ενός κτιρίου, δια το οποίον εξωδεύσαμεν περισσότερα για να το χαλάσουμε απ΄ όσα εξώδευσαν οι Νεότουρκοι για να το φκιάσουν και αυτή είναι μια ζωηρά και με βαθειά χρώματα χαραγμένη η εικών της εργασίας και των υπηρεσιών των δημοσίων έργων εν Ελλάδι, και δι΄ αυτό αφιερώνομεν το παρόν άρθρον εις τον κ. Πρωθυπουργόν, διότι είμεθα βέβαιοι ότι αλλέως, η διδακτική αυτή ιστορία ουδέποτε θα περιήρχετο εις γνώσιν του.

Είναι και αυτό ένα ένα από τα πολλά τα οποία διαπράττονται εις τας Νέας Χώρας, και τα οποία έκαμαν τον λαόν όχι μόνο να χάνη την εμπιστοσύνην του προς το Κράτος αλλά και να βαρυγνωμή και να συχαίνεται και να περιφρονή παν ότι προέρχεται ή ανήκει εις το ελληνικόν δημόσιον.

Και για να τελειώνουμε με αυτήν την ιστορίαν λέμε ότι το κτίριο αυτό, εάν εξ αρχής χρησίμευεν ως Διοικητήριον του τόπου μπορούσε να στεγάση όλας σχεδόν τας αρχάς του Δεδεαγάτς εκεί, αι οποίαι κατέλαβον κατά μήκος όλην την παραλίαν της Αλεξανδρουπόλεως.

Και έτσι όχι μόνο ένα εκατομμύριο διακοσίας χιλιάδας δεν θα ξοδεύαμε για να το... χαλάσουμε, αλλά και οικονομίαν από ενοίκια δημοσίων γραφείων θα είχε το συφοριασμένο το Κράτος ή και εισοδήματα από τα δημόσια κτίρια, τα οποία, ως περισσεύοντα θα ενοίκιαζεν εις ιδιώτας.»

Ο ίδιος αρθρογράφος αναφέρεται και στην αναγκαιότητα ή μη της ύπαρξης του Διδασκαλείου, καθώς, όπως γράφει στη Μακεδονία και τη Θράκη παρατηρείται υπερπαραγωγή διδασκαλισσών.

«Τα διδασκαλεία κάθε χρόνο ξεφουρνίζουνε δασκάλες με το τσουβάλι, θέσεις διαθέσιμες δεν υπάρχουν πλέον, έτσι αρχίζει ένα περίεργο και όχι ωφέλιμο παζάρι, ποια να πρωτοδιορισθή και κόσμος ολόκληρος κοριτσιών κάθονται με σταυρωμένα χέρια εις τα σπίτια των καιροφυλακτούντα να κενωθή καμμιά θέσις για να επιπέσουν. Έτσι, κορίτσια γεμάτα σφρίγος και ζωή αχρηστοποιηθήκαν από την Πολιτεία, και κατήντησαν βάρος για τα σπίτια τους, κοινωνική πληγή και δημοσία ενόχλησις...».

Και συμπληρώνει ο αρθρογράφος της εφημερίδας ότι θα πρέπει να κλείσουν κάποια διδασκαλεία, όσο για της Αλεξανδρούπολης (ακόμη και το 1929 αναφέρει την πόλη με το παλιό της όνομα - Δεδεαγάτς), θα πρέπει να κλείσει γιατί είναι μικτό, αρρένων και θηλέων «η συμβίωσις δε αυτή, ή μάλλον η σύμμιξις πρέπει να λείψη και δια το συμφέρον της Παιδείας και για της Κοινωνίας την ησυχίαν και το ασκανδάλιστον ή το πονηρόν...».

Εκτιμώ ότι η παραπάνω αναφορά απηχούσε τη γνώμη των κατοίκων της Αλεξανδρούπολης και όχι του δημοσιογράφου, καθώς η τοπική εφημερίδα "ΤΟ ΒΗΜΑ" της Θράκης (έτος 1927) είχε συνεχείς αναφορές για το Διδασκαλείο και τα σκάνδαλά του που άπτονται, μεταξύ άλλων και της ηθικής και των ερωτικών σκανδάλων (και μεταξύ καθηγητών/μαθητών), που όπως φαίνεται απασχολούσαν την πόλη κοντά μια τριετία. Γράφει η εφημερίδα: «Το Διδασκαλείον διεσύρθη και εγένετο αντικείμενον σχολίων από την κακήν διαχείρισην των εκάστοτε παρουσιαζομένων ζητημάτων, δια την οποίαν είναι υπεύθυνοι προϊστάμενοι και υφιστάμενοι...».

Υ.Γ. Τελειώνοντας να προσθέσω ότι:

α. Η εφημερίδα "ΦΑΡΟΣ" της Αλεξανδρούπολης στις 8/11/1924 δημοσιεύει ευχαριστήρια επιστολή της επιτροπής στεγάσεως Σχολικών επιτροπών και του προσφ. Αστικού Συλλόγου Αδριανουπόλεως προς τον βουλευτή Θράκης Φ. Μανουηλίδη, με τη μεσολάβηση του οποίου είχε εξασφαλιστεί το ποσόν των 500.000 δρχ. για την περάτωση του μικτού Διδασκαλείου και άλλες 150.000 δρχ. για την ενίσχυση των σχολείων του Νομού Έβρου.

β. Όταν ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ επισκέφθηκε την Αλεξανδρούπολη στις 16 Ιουνίου 1936 του παρατέθηκε επίσημο γεύμα στο χώρο της Ζαριφείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας.

Δεξιά του βασιλιά Γεωργίου Β΄ ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Ιωακείμ Καβύρης
και στ΄ αριστερά του ο Μητροπολίτης Διδυμότειχου

γ. Μία ημέρα πριν την επίσκεψη του βασιλιά στην Αλεξανδρούπολη στις 15/6/1936 είχε τελεστεί μνημόσυνο υπέρ των μεγάλων ευεργετών Γεωργίου και Ελένης Ζαρίφη, παρουσία του εγγονού τους. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση στο Μητροπολιτικό Ναό οι επίσημοι κατευθύνθηκαν στην Παιδαγωγική Ακαδημία, όπου, σε πανηγυρική τελετή αναρτήθηκε στον τοίχο η εικόνα του Γεωργίου Ζαρίφη (εφημερίδα "ΠΡΟΟΔΟΣ" Αλεξανδρούπολης).

δ. Κατά τη διάρκεια της τελετής ο εγγονός Ζαρίφης πρόσφερε στην Ακαδημία ένα πιάνο με ουρά και το σημαντικό για την εποχή εκείνη ποσό των 10.000 δρχ. για αγορά επίπλων του Οικοτροφείου, ενώ παλαιότερα είχε προσφέρει και μια σειρά από πνευστά όργανα παιδικής μπάντας για τους μαθητές των Προτύπων Σχολείων της Ακαδημίας.

ε. Διευθυντής της Ζαριφείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας το 1934-1936 ήταν ο Ευάγγελος Παπανούτσος. (Το ιστορικό της ιδρύσεως της Ακαδημίας: https://eled.duth.gr).

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]