Μνημείο στο Λοιμοκαθαρτήριο της μαρτυρικής Μακρονήσου στη μνήμη των Ποντίων και Ασσυρίων προσφύγων αλλά και των εθελοντριών γιατρών των ΗΠΑ & του ΕΕΣ.
Το θέμα της «φιλοξενίας» των Ποντίων προσφύγων στο Λοιμοκαθαρτήριο της Μακρονήσου με είχε απασχολήσει και παλαιότερα (2015), όταν ακόμη διέμενα στη Σύρο. Αφορμή τότε είχε σταθεί η τέλεση μνημόσυνου στη Μακρόνησο από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σύρου κ.κ. Δωρόθεο.
Η Μακρόνησος μας είναι γνωστή - κυρίως ως τόπος εξορίας για πολιτικούς κρατούμενους, του εμφυλίου, από το 1947 μέχρι και τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1950. Επίσης το νησί είχε χρησιμοποιηθεί και κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο 1912-13 ως στρατόπεδο συγκέντρωσης Τούρκων αιχμαλώτων.
Όμως η Μακρόνησος έχει συνδέσει το όνομά της για ένα και πλέον χρόνο και με το λοιμοκαθαρτήριο των προσφύγων, Ποντίων κυρίως, την περίοδο 1922-1923. Εκεί «φιλοξενήθηκαν» δεκάδες χιλιάδες προσφύγων κάτω από απάνθρωπες και τραγικές συνθήκες με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να αφήσουν εκεί την τελευταία τους ανάσα.
Ενδεικτικά αναφέρω την εφημερίδα "Ριζοσπάστης" που στις 26/3/1923 μας πληροφορεί για την άφιξη στην Ελλάδα του Ρωσικού ατμόπλοιου "Κουρνίλωφ" με 3.750 Πόντιους και την προώθησή τους στη Μακρόνησο. Μετά από ολιγόμηνη «περιποίηση - απολύμανση» οι πρόσφυγες προωθούνταν στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Για τους Πόντιους πρόσφυγες στη Μακρόνησο είχε γράψει και το περιοδικό "National Geographic" στο τεύχος του Νοεμβρίου 1925, όπου σε σχετική φωτογραφία μιλά για 6.000 πρόσφυγες από την Τραπεζούντα που μόλις είχαν αφιχθεί.
Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες προσφύγων:
«…Οι μαούνες, μία-μία φόρτωναν και ξεφόρτωναν και ξαναγύριζαν πίσω να επαναλαμβάνουν το ίδιο μέχρι αργά το βράδυ. Μα ποιό μέρος είναι αυτό, πώς το λέγανε; Δεν είχε ούτε ένα σπίτι, δεν είχε ούτε λίγο νερό να πιουν, να πλυθούν, να ξεβρομίσουν, ένα δένδρο, λίγη βλάστηση; [...].
Χάθηκε τόσος τόπος, να βρεθεί μια άκρη, μια γωνιά σ’ ολόκληρη τη χώρα, που να έχει, αν όχι τίποτε άλλο, τουλάχιστον νερό! Να ξεδιψάσουν αυτοί, να βρέξουν και τα φλογισμένα απ’ τον πυρετό χείλη των αρρώστων! Κράτα την αναπνοή σου για να ακούσεις. Στηρίξου κάπου να μην πέσεις! Μακρόνησος.
Έτσι λεγόταν ο τόπος, που πρωτόρθαμε στη μάνα γη. Μακρόνησος είναι το όνομα, που θυμίζει φρίκη και ντροπή. Γιατί μας φέρανε σ’ αυτό τον "τρισκατάρατο" τόπο; Ποιά εγκληματικά μυαλά το απεφάσισαν;…». (www.syrostoday.gr/News/15794-Grothia-sto-stomaxi.aspx).
Με την ευκαιρία της πρόσφατης παρουσίας στην Αλεξανδρούπολη της κ. Γεωργίας Χαριτίδου, Αντιπροέδρου του Συλλόγου Ποντίων "Αργοναύται - Κομνηνοί" και Γεν. Γραμματέα της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών* είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για την τοποθέτηση Μνημείου στη Μακρόνησο, στη μνήμη των προσφύγων αλλά και των εθελοντριών Αμερικανίδων γιατρών και του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, που προσέφεραν τις υγειονομικές υπηρεσίες τους με ανιδιοτέλεια, αυταπάρνηση και ανθρωπισμό.
Όπως μου είπε η κ. Χαριτίδου μετά από δεκαετή περίπου έρευνα του Προέδρου του Συλλόγου "Αργοναύται - Κομνηνοί" κ. Θεόφιλου Καστανίδη εντοπίστηκε το σημείο υποδοχής των προσφύγων στο νότιο άκρο του νησιού που λειτούργησε ως λοιμοκαθαρτήριο κατά την περίοδο 1922-1923.
Έτσι ο σύλλογος ανέλαβε την πρωτοβουλία να αναδείξει την άγνωστη ιστορία των προγόνων μας και των λίγων Ασσυρίων, που βρέθηκαν στο Λοιμοκαθαρτήριο Μακρονήσου την περίοδο εκείνη. Το 2018 ο σύλλογος κατέθεσε πλήρη φάκελο στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, με αίτημα την ανέγερση Μνημείου. Το αρμόδιο συμβούλιο ενέκρινε το αίτημα και χορήγησε τη σχετική άδεια εγκατάστασης μνημείου στον ιστορικό τόπο της Μακρονήσου προς τιμή των νεκρών και των εθελοντικών οργανώσεων που προσέφεραν τότε τις υπηρεσίες τους.
 |
| Πρόσφυγες στη Μακρόνησο https://kars1918.wordpress.com |
Το λοιμοκαθαρτήριο εντοπίστηκε στον χώρο μεταξύ του Γ΄ Τάγματος Σκαπανέων (Γ΄ ΕΤΟ) και των Στρατιωτικών Φυλακών Αθηνών (ΣΦΑ). Στο δρόμο προς το ακρωτήριο Αγκάλιστρος εντοπίστηκε και η θέση του νεκροταφείου. Για περισσότερο από ένα χρόνο στο λοιμοκαθαρτήριο του νησιού φιλοξενήθηκαν αρκετές χιλιάδες κυρίως Ποντίων προσφύγων κάτω από απάνθρωπες και τραγικές συνθήκες, χωρίς νερό και με βασικές ελλείψεις στα απαραίτητα. Πολλοί από αυτούς δεν κατάφεραν να επιβιώσουν και άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή.
«…Τα νεκρά κουφάρια χωρίς φέρετρα, χωρίς ατομικούς τάφους μόνο με τον πένθιμο ήχο της καμπάνας και το μοιρολόι των μαυροφορεμένων γυναικών για συνοδό, μεταφέρονταν στην τελευταία ομαδική κατοικία τους. Κάθε νεκρό τον έβαζαν σε σακί και τον έριχναν μέσα σ’ ένα λάκκο βαθύ και συνεχόμενο (χαντάκι) ασβεστωμένο στη βάση και τα πλάγια και σκεπαζόταν με χώμα μπόλικο, αφού προηγουμένως η πάνω επιφάνεια του νεκρού ασβεστωνόταν καλά…».
Το Μνημείο έχει τη μορφή μαρμάρινης ορθογώνιας στήλης σκούρου χρώματος (γρανίτης) και στο φόντο θα υπάρχει εγχάρακτη απεικόνιση των ξύλινων σταυρών του νεκροταφείου του λοιμοκαθαρτηρίου, σύμφωνα με την φωτογραφία εποχής που διασώζεται στο σύγγραμμα της Dr Εsther Lovejoy «Certain Samaritans».
Ο σταυρός στο μνημείο είναι αντίγραφο από το αγίασμα της Παναγίας Σουμελά του Πόντου.
Μετά από έναν αιώνα, οι απόγονοι των Ποντίων και Ασσυρίων Προσφύγων τεκμηριώνουν μια ακόμα περίοδο «μαρτυρίου» της ιστορίας του νησιού προσφέροντας ανεκτίμητες πληροφορίες στους μελετητές της ιστορίας του.
Περισσότερα για την απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού, την ιστορική τεκμηρίωση, που στηρίχθηκε και στο βιβλίο της Αμερικανίδας Διευθύντριας του λοιμοκαθαρτηρίου Esther Pohl Lovejoy «Certain Samaritans» (Νέα Υόρκη, έκδοση 1927), καθώς και λεπτομέρειες για το Μνημείο μπορείτε να βρείτε στο site του συλλόγου "Αργοναύται - Κομνηνοί" www.argonautai-komninoi.gr/images/pdf/makronisos-argonautai.pdf
Αρχικά τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου στο μαρτυρικό νησί είχαν προγραμματιστεί για τις 3 Σεπτεμβρίου 2023. Όμως έως τώρα, λόγω καιρού έχουν αναβληθεί δυο φορές, ενώ με πρόσφατο Δελτίο Τύπου η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος (Π.Ο.Ε.) αναβάλλει επ΄ αόριστον τα εγκαίνια λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών που δεν διασφαλίζουν την ομαλή μετακίνηση των επισκεπτών. Για την πραγματοποίηση των εγκαινίων θα ακολουθήσει νεότερη ανακοίνωση. (https://poe.org.gr).
Στην ανέγερση του Μνημείου συμπράττουν η Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος (Π.Ο.Ε.), ο Σύλλογος Ποντίων "Αργοναύται - Κομνηνοί", η Πανελλήνια Ενωση Ασσυρίων, ο Δήμος Κέας (Τζιας) και άλλοι φορείς.
Η κ. Γεωργία Χαριτίδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καλλιθέα Αλεξανδρούπολης από Πόντιους γονείς, όπου βρίσκεται και το πατρικό της σπίτι το οποίο επισκέπτεται τους καλοκαιρινούς μήνες. Είναι Διδάκτωρ φιλολογίας και συγγραφέας. Εχει δημοσιεύσει σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά.
Ενδεικτικά: «Μυθολογικές αναπαραστάσεις σε αρχαιόθεμες τραγωδίες Ν. Καζαντζάκη», «Γυναικεία πορτραίτα στον "Γιούγκερμαν" του Μ. Καραγάτση», «Ο ρόλος και η ευθύνη της Αφροδίτης στα Ομηρικά Έπη», «Ο μύθος του Φιλοκτήτη στο Σοφοκλή και τον Ρίτσο», «Ο Ποντιακός Ελληνισμός σε συνεχή "Εξοδο". Προσφυγιά: Μαρτυρίες - Συνεντεύξεις», «Κύπρος - Πόντος: Κοινά ιστορικά στοιχεία», «Η θέση της γυναίκας στην Αλεξιάδα Κομνηνή», «Η επίδραση στην Επανάσταση του 1821 στον Ελληνισμό του Πόντου», «Παιδεία στον Πόντο: Φροντιστήριο Τραπεζούντας» κ.ά.
Σήμερα είναι Αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ποντίων "Αργοναύται - Κομνηνοί" και Γεν. Γραμματέας της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (Ε.Π.Μ.)* καθώς και Γενική Γραμματέας του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών. Διετέλεσε επί σειρά ετών Γενική Γραμματέας της Πανελλήνιας Ενωσης Φιλολόγων και υπεύθυνη της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού της "Φιλολογική".
* Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (Ε.Π.Μ.) είναι το επιστημονικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1927 από ομάδα Ποντίων διανοουμένων, με πρωτοβουλία του γιατρού Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου. Πρώτος Πρόεδρος υπήρξε ο Μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος, μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)
[post_ads]
ΣΧΟΛΙΑ
Μπορείτε να σχολιάσετε μέσω Facebook ή Blogger (Google) επιλέγοντας την αντίστοιχη καρτέλα από πάνω