Βία στον Αθλητισμό: Πρόληψη ή Καταστολή;

Άρθρο του Καθηγητή Φυσικής Αγωγής Αντώνη Κουφού, με θέμα "Βία στον Αθλητισμό" με σκέψεις και προτάσεις για Πρόληψη μέσω της Αθλητικής Παιδείας.

του Αντώνη Κουφού*

Δυστυχώς μετά και τα τελευταία φαινόμενα βίας σε αθλητικούς χώρους αλλά και έξω από αυτούς στη χώρα μας αισθάνομαι την ανάγκη να επανέλθω στο θέμα για την καταπολέμηση αυτής της βίας, καταθέτοντας προβληματισμούς, δεδομένα και προτάσεις. Το φαινόμενο της «αθλητικής βίας» ή «οπαδικής βίας» όπως πλέον έχει βαπτιστεί, έχει πάρει στην Ελλάδα τέτοιες διαστάσεις που αν δεν παρθούν άμεσα μέτρα προς την σωστή κατεύθυνση, κάνοντας μια προσωπική εκτίμηση, φοβάμαι ότι σε λίγο η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη.

Από την στιγμή που το πανανθρώπινο αγαθό του αθλητισμού που μας κληροδότησαν οι αρχαίοι Έλληνες, δείχνοντας μας πώς να προάγουμε,την ομορφιά και την υγεία του σώματος, την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας, την διαύγεια του πνεύματος και το να ζούμε με ήθος, κατάντησε «άρτος και θέαμα» και εκφράζεται μέσα από τα Μ.Μ.Ε. και μέσα από τον τζόγο, διαμορφώνοντας μόνο οπαδούς και όχι φιλάθλους, και το κυριότερο όχι αθλούμενους, η βία θα είναι μία πρακτική που θα συνεχίζει να υπάρχει και να καταστρέφει την ομορφιά του αθλητισμού. Δυστυχώς το πρόβλημα έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που πλέον θρηνούμε ανθρώπινες ζωές. Η προβληματική αυτή συμπεριφορά πλήττει καταρχήν τον ίδιο τον αθλητισμό, αφού ολοένα και περισσότεροι υγιώς σκεπτόμενοι άνθρωποι απομακρύνονται από τους αθλητικούς χώρους. Προφανώς η Ελληνική κοινωνία δεν αντέχει τις απώλειες, του Άλκη, του Μιχάλη, ούτε να παρακολουθεί με αγωνία για την τύχη του Γιώργου, απώλειες και αγωνίες που πολύ σωστά πρέπει να υπενθυμίζονται συνέχεια για μην σβηστούν από την συλλογική μνήμη, αλλά και να θυμίζουν στους υπεύθυνους ότι αυτού τους είδους η βία πρέπει να σταματήσει.

Τα τελευταία χρόνια με βάση συμπεράσματα της ΕΛ.ΑΣ αλλά και από πολλές δημοσιογραφικές πηγές προκύπτει πως η «οπαδική βία» έχει ξεφύγει από τα χέρια των οργανωμένων οπαδών και πλέον έχει περάσει στα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος. Αυτό πιθανόν να προέκυψε από την αυτονόμηση των Οργανωμένων Συνδέσμων από τις Π.Α.Ε. με αποτέλεσμα να συμμετέχουν σε αυτές άτομα του κοινού ποινικού κώδικα. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό και να μπει στην εξίσωση πως το σύστημα των μεγάλων επιχειρηματικών\εγκληματικών συμφερόντων που “επενδύει” στο ποδόσφαιρο χρησιμοποιεί πολλές φορές κατά το δοκούν τους συγκεκριμένους “στρατούς” και τα φερέφωνα τους, άρα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν εγκληματικές συμμορίες. Αυτό σημαίνει πως πλέον η Πολιτεία θα πρέπει άμεσα να αλλάξει τρόπο σκέψης και λειτουργίας. Βέβαια για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει επιτέλους στα αρμόδια Υπουργεία, Προστασίας του Πολίτη και Αθλητισμού να τοποθετούνται υπουργοί απόλυτα σχετικοί με το αντικείμενο αλλά και τεχνοκρατικά στελέχη με γνώση και εμπειρία επί των αρμοδίων θεμάτων, και όχι υψηλά κομματικά στελέχη που εξαργυρώνουν την κομματική τους πίστη. Δυστυχώς μετά και την τελευταία δολοφονική επίθεση εναντίον του Γιώργου η Πολιτεία βιάστηκε να πάρει ξαναεφαρμοσμένα μέτρα τα οποία δεν είχαν αποτέλεσμα και στο παρελθόν, δείχνοντας πως το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η σωστή επικοινωνιακή λειτουργία του συστήματος.

Τα αρμόδια υπουργεία θα πρέπει να δουν σοβαρά και υπεύθυνα τουλάχιστον σε πρώτη φάση τα εξής:

➢ Απομάκρυνση της αστυνομίας μέσα από τα γήπεδα, με θεσμική υποχρέωση των Π.Α.Ε. να προσλάβουν Ιδιωτικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, εταιρείες πιστοποιημένες από Ε.Π.Ο. (κατά τα πρότυπα του εξωτερικού) οι οποίες θα διαθέτουν εκπαιδευμένο προσωπικό που θα πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές και ικανότητες για της ανάγκες της συγκεκριμένης αποστολής , προδιαγραφές που θα καθορίζει η Πολιτεία και όχι «φιλαράκια και ξαδέρφια» κατά το ελληνικό συνήθειο για να βρουν δουλεία. Φυσικά για τις μικρότερες Π.Α.Ε. θα πρέπει να υπάρχει σχετική οικονομική μέριμνα κυρίως μέσω του Ο.Π.Α.Π. για ανταποκριθούν σε αυτό το κόστος.

➢ Νέα σύγχρονη φιλοσοφία πρόληψης από την ΕΛ.ΑΣ. με το τμήμα Αθλητικής βίας να αξιοποιεί στο έπακρο πληροφορίες και σωστή χρήση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Έχει καταγραφεί σε πολλές περιπτώσεις οι οργανωμένοι οπαδοί να διαφημίζουν ακόμη και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την δράση τους. Η εμπειρία στην χώρα μας έχει δείξει πως η εκδήλωση οργανωμένης βίας δεν είναι απαραίτητο να εκδηλωθεί στο γήπεδο σε αγώνα μεγάλης κατηγορίας είτε ποδοσφαίρου είτε μπάσκετ, αλλά εκτός γηπέδου ή σε αγώνες αθλημάτων χωρίς ιστορικό βίας. Άρα η ΕΛ.ΑΣ. πρέπει να ελέγχει όλα τα ενδεχόμενα.

➢ Κάμερες ασφαλείας και ελέγχου μέσα στα γήπεδα και προσωποποιημένα εισιτήρια με διαχείριση από υπεύθυνο ασφαλείας της Π.Α.Ε. και του υπεύθυνου σωστά εκπαιδευμένου Αξιωματικού της ΕΛ.ΑΣ.

Η αλήθεια είναι πως η Ε.Π.Ο. έχει καθορίσει έναν οδικό χάρτη για την αντιμετώπιση της βίας στα γήπεδα που φυσικά αφορά μόνο την καταστολή (βλ. Ε.Π.Ο. «Προτάσεις για μια σύγχρονη αντιμετώπιση της βίας στα γήπεδα»). Επίσης αυτές τις ημέρες θα κατατεθεί και ο νέος Αθλητικός νόμος που από μία πρώτη ανάγνωση δεν φαίνεται να έχει διαφορετικό πνεύμα από προηγούμενους νόμους, ωστόσο φαίνεται πως υπάρχει βούληση για χρήση των νέων τεχνολογικών δυνατοτήτων.

Το φαινόμενο της αθλητικής βίας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με μέτρα κατασταλτικού χαρακτήρα, τα οποία οφείλει να πάρει η πολιτεία. Τα μέτρα πρόληψης θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα, έστω και σε βάθος χρόνου, γιατί θα συντελέσουν στην απόκτηση μιας σωστής νοοτροπίας και θα θέσουν το αγαθό του αθλητισμού στις σωστές του διαστάσεις. Ως πρόληψη καταρχήν εννοείται το δίπτυχο «κάνω αθλητισμό - αποκτώ αθλητική παιδεία», χωρίς ωστόσο να παραβλέπουμε την σπουδαιότητα της εισαγωγής του μαθήματος της Ολυμπιακής Παιδείας - Αθλητικής Αγωγής στα σχολεία που αποτελούν τον πλέον ασφαλή χώρο για μια σωστή, διαρκή και αποτελεσματική παρέμβαση, ώστε στην πιο κρίσιμη και ευαίσθητη ηλικία να διαμορφωθούν, διά βίου, στάσεις και συμπεριφορές, υψηλής κοινωνικής, παιδαγωγικής, ανθρωπιστικής και αθλητικής ευθύνης.

Φυσικά και εμείς ως πολίτες θα πρέπει να αντιληφθούμε πως στο εκάστοτε σύστημα εξουσίας βολεύουν καταστάσεις και εκδηλώσεις βίας με εκμετάλλευση τους από τα Μ.Μ.Ε. καθώς μας απομακρύνουν από τα καθημερινά μας προβλήματα, άρα ανάλογη θα πρέπει να είναι και η δική μας προσέγγιση στο θέμα πιέζοντας και μεις τους εκλεγμένους αντιπροσώπους να εργαστούν σοβαρά στο ζήτημα και όχι να αναλώνονται σε ευχολόγια και τηλεοπτικές / ραδιοφωνικές εμφανίσεις.

Κοινωνιολογική προσέγγιση

Το πρόβλημα της βίας στα γήπεδα έγινε αντικείμενο μελέτης ήδη από το 1970 και από κοινωνιολογικής πλευράς. Το πρόβλημα της βίας διερευνάται κυρίως στη βάση της θεωρίας: Απογοήτευση - Επιθετικότητα - Βία. Εδώ η βία στους αθλητικούς χώρους, προκύπτει ως αποτέλεσμα της απογοήτευσης που νοιώθουν οι φίλαθλοι, συνήθως μετά από μια αποτυχία της ομάδας τους. Περισσότερο επιρρεπείς εμφανίζονται στο πλαίσιο των διερευνητικών προσεγγίσεων αυτής της μορφής, οι φίλαθλοι που έχουν προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα (Volkamer, M. 1971, Denker, R. 1974). Σύμφωνα με την θεωρητική προσέγγιση όπου υπογραμμίζεται η λειτουργία της κάθαρσης που αποδίδεται στην αθλητική δραστηριότητα και στον αθλητικό αγώνα, ο οποίος πλέον γίνεται αντιληπτός ως μια κοινωνική αντιπαράθεση και σε μια ακραία προσέγγιση χαρακτηρίζεται ως υποκατάστατο του πολέμου, που σκοπό έχει να κοντρολάρει το δυναμικό, την επιθετικότητα των συμμετεχόντων με τη βοήθεια των κανονιστικών πλαισίων (Lorenz, 1963). Η εκδήλωση μιας τέτοιας συμπεριφοράς δεν είναι κάτι το απρόσμενο, αλλά εν πολλοίς προσδοκώμενο γεγονός (Schulz, H. J.1986).

Στο πλαίσιο αυτών των απόψεων ο αθλητισμός γενικά επιτελεί μια συμψηφιστική λειτουργία στις βιομηχανικές κοινωνίες της ύστερης καπιταλιστικής περιόδου και τα ποδοσφαιρικά στάδια χαρακτηρίζονται ως χώροι στους οποίους οι θεατές μπορούν και εκφράζουν με επιθετικό τρόπο την απογοήτευσή τους απέναντι στο σύστημα, το οποίο αναγνωρίζεται και ως υπεύθυνο για την κατάσταση μιας υφιστάμενης κοινωνικής εξαθλίωσης (Plessner, H. 1967). Βέβαια νεότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως αυτό με το πέρασμα των χρόνων αλλάζει και οι φίλαθλοι που συμμετείχαν σε βίαια επεισόδια δεν συγκροτούν επ’ ουδενί μια ομοιογενή ομάδα, η οποία έχει προέλευση μόνο από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα (Becker 1982). Αυτό γίνεται δυστυχώς πολύ εύκολα αντιληπτό στην Ελλάδα καθώς το επίπεδο της παιδείας στην χώρα είναι πολύ χαμηλό και δεν στοχεύει στην κοινωνική και αθλητική παιδεία.

Ο αθλητισμός και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο είναι ένα κομμάτι της δημόσιας ζωής και στις προοπτικές αυτές θεωρείται ότι οι ποδοσφαιρικές σχέσεις διαμορφώνονται σε αντιστοιχία με την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα. Η συζήτηση επομένως περί φαινομένων βίας στο ποδόσφαιρο οφείλεται να γίνει τόσο στο πλαίσιο εσωτερικών προοπτικών (εντός του ποδοσφαιρικού συστήματος συσχετισμών) αλλά και στο πλαίσιο εξωτερικών προοπτικών (συσχετισμών ποδοσφαιρικού συστήματος και περιβάλλοντος). Οι εξωτερικές προοπτικές έχουν να κάνουν με τις δομές και τα συστήματα αξιών της κοινωνίας στην οποία ανελίσσεται μια αθλητική δραστηριότητα και οι οποίες επηρεάζουν τον νοηματικό της προσανατολισμό (Πατσαντάρας 2007).

Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει έρευνα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών το 2007 όπου μεταξύ άλλων:

➢ Το 81,5% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά στο αν εάν τα ΜΜΕ είναι συνυπεύθυνα για την εμφάνιση βίαιων επεισοδίων στα γήπεδα με εκρηκτικά δημοσιεύματα όσον αφορά το πρόσωπο του διαιτητή ή τις απόψεις των παραγόντων δύο αντιπάλων ομάδων πριν ή μετά την συνάντησή τους σε σημαντικό αγώνα.

➢ Το πρόβλημα της βίας εντός του γηπέδου για ένα ποσοστό 42.9% μπορεί να επιλυθεί με κοινωνική και παιδαγωγική υποστήριξη των φανατικών οπαδών από τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους και την πολιτεία, ενώ το 35.9% πιστεύει ότι το πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί με την ποινικοποίηση της δράσης των φιλάθλων οι οποίοι προκαλούν τα επεισόδια

➢ Το 69% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι θεατές που δημιουργούν τα επεισόδια μέσα στο γήπεδο δεν τους ενδιαφέρει ο αγώνας και απλά χρησιμοποιούν το χώρο του ποδοσφαίρου ως μέσον για να εκδηλώσουν βία.

➢ Το 54% θεωρεί πως η διατήρηση της τάξης εντός του γηπέδου είναι κυρίως υποχρέωση των ποδοσφαιρικών συλλόγων και το 50,8% πιστεύει πως η παρουσία της Αστυνομίας στο γήπεδο αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης βίας.

➢ Το 69,8% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η παρακολούθηση των θεατών με κάμερες μέσα στο γήπεδο, ο αυστηρός έλεγχος κατά την είσοδο στο γήπεδο και η προσωποποίηση (προσωπικές θέσεις) των θεατών θα συμβάλλουν στην μείωση του φαινομένου της βίας.

➢ Το 64,6% του δείγματος δηλώνει ότι η αύξηση του φαινομένου της βίας εντός του γηπέδου θα τους εμπόδιζε στο μέλλον να παρακολουθούν αγώνες στα ποδοσφαιρικά γήπεδα.

Ψυχογράφημα ενός χούλιγκαν

Όπως προκύπτει από τις βάσεις δεδομένων της Ελληνικής Αστυνομίας για τους συλληφθέντες επεισοδίων σε αθλητικούς χώρους, τα τελευταία χρόνια, πρόκειται κατά κύριο λόγω για άτομα που δεν έχουν ολοκληρώσει την μέση εκπαίδευση και δεν έχουν σταθερή απασχόληση. Ο καθηγητής Ψυχολογίας Γ. Πιπερόπουλος σημειώνει πως «σε γενικές γραμμές το ψυχογράφημα ενός χούλιγκαν περιλαμβάνει την διάσταση του νεαρού της ηλικίας (οπότε δεν υπάρχουν καλά εδραιωμένοι μηχανισμοί αυτοελέγχου της συμπεριφοράς) και το στοιχείο της ανώριμης προσωπικότητας. Η όλη ψυχοδυναμική κατάσταση επιβαρύνεται με προσωπικά βιώματα που εγείρονται σε πιθανές διαλυμένες οικογένειες ή και οικογένειες που έχουν την έξωθεν καλή μαρτυρία, αλλά κατ’ ουσίαν είναι διαλυμένες ή δεν υπάρχει επαφή ανάμεσα στα μέλη της». Σύμφωνα με τον καθηγητή Πιπερόπουλο σημαντικό ρόλο παίζει και η ψυχολογία του όχλου όπου μειώνονται οι κοινονικοψυχολογικοί έλεγχοι της ατομικής και ομαδικής συμπεριφοράς. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης η γενικότερη κατάπτωση των αξιών, οι ταξικές αντιπαραθέσεις και οι διαφορές στο βιοτικό επίπεδο.

Έρευνα του Πανεπιστημίου της Αθήνας με επικεφαλής τον καθηγητή Εγκληματολογίας Ν. Κουράκη έδειξε πως οι νέοι αυτοί έχουν δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον και σε συνδυασμό με την έλλειψη κατανόησης και αισθήματα αποξένωσης, παρακινούνται να αναζητήσουν ψυχολογική κάλυψη σε κλειστές ομάδες στις οποίες μπορούν να αφιερωθούν αποκλειστικά, προκειμένου να αντλήσουν ένα αίσθημα ότι κάτι αξίζουν (χαμηλή αυτοεκτίμηση). Στους ερωτηθέντες με μέσο όρο ηλικίας τα 20 έτη, το 71,4% εργαζόταν είτε σε σταθερή εργασία ή εποχιακή απασχόληση κάτι το οποίο ναι μεν τους εξασφάλιζε μία σχετική οικονομική ανεξαρτησία αλλά από την άλλη στην ηλικία αυτή δεν έζησαν τα ανέμελα μαθητικά ή φοιτητικά χρόνια κάτι που τους δημιούργησε ψυχολογικές πιέσεις ψάχνοντας ταυτόχρονα διέξοδο σε έντονες συγκινήσεις. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες και η ένταξη σε οργανωμένες ομάδες οπαδών προσφέρει αυτές τις συγκινήσεις και εντάσεις στα πλαίσια της αγωνίας, του ανταγωνισμού και της σύγκρουσης. Η νίκη και ανωτερότητα της ομάδας, ο εξευτελισμός του αντιπάλου τους δίνει μια ευκαιρία να ξαναβρούν την χαμένη ισορροπία τους .

Οι παραπάνω επισημάνσεις μας δείχνουν πως η ενασχόληση με τον αθλητισμό και η απόκτηση αθλητικής παιδείας είναι η σωστή κατεύθυνση.

Ερευνητικά Δεδομένα

Ένα σημαντικό δεδομένο που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας, για να κατανοήσουμε την αξία της Αθλητικής Αγωγής, είναι πως βία παράγεται και μέσα από την ίδια την ενασχόληση με τον αθλητισμό. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία του ενστίκτου, η επιθετικότητα είναι έμφυτη στον άνθρωπο, είναι ένα ένστικτο απαραίτητο για την επιβίωση του είδους. Ο αθλητισμός θεωρείται μία ασφαλής οδός διοχέτευσης της επιθετικότητας. Μία άλλη ψυχολογική θεωρία, αυτή της απογοήτευσης - επιθετικότητας, υποστηρίζει πως η επιθετικότητα είναι άμεσο προϊόν της απογοήτευσης του ατόμου από την αποτυχία των προσπαθειών του ή την παρεμπόδιση των στόχων του. Δύο από τα βασικά πεδία εμφάνισης της επιθετικότητας, είναι το σχολείο και ο αθλητισμός.

Οι αντιαθλητικές συμπεριφορές που παρατηρήθηκαν από εφήβους αθλητές, τόσο σε υψηλού επιπέδου αθλητισμό όσο και στον σχολικό αθλητισμό, έδωσαν το έναυσμα για επιστημονική έρευνα και μελέτη για φαινόμενα όπως η βία, ο φανατισμός και η φαρμακοδιέγερση. Οι μελέτες αυτές υποστηρίζουν πως ο αθλητισμός από μόνος του δεν επαρκεί να βοηθήσει στην ηθική ανάπτυξη των νέων, αντιθέτως μπορεί να οδηγήσει τους νέους αθλητές να εκδηλώσουν αντικοινωνική συμπεριφορά. Έτσι κατά την διάρκεια του αγώνα, της προπόνησης ή κάποιου άλλου είδους κοινωνική εκδήλωση οι νεαροί αθλητές να θελήσουν να βλάψουν κάποιον με σωματική ή ψυχολογική επίθεση. Επίσης οι μελέτες έχουν δείξει πως η συμπεριφορά των νεαρών αθλητών επηρεάζεται και από τον τύπο του αθλήματος, δηλαδή αν είναι ατομικό ή ομαδικό και κυρίως αν είναι άθλημα επαφής, στο οποίο μπορεί να γίνουν βίαιες ενέργειες, ή αν δεν υπάρχει σωματική επαφή. Εδώ συναντάμε και τη μία παράμετρο της αθλητικής βίας που ονομάζεται Αυθόρμητη Βία και μπορούμε να την ορίσουμε σαν επιθετική ενέργεια ως αντίδραση σε εξωτερικό ερέθισμα χωρίς βαθύτερη σκέψη, παράδειγμα όταν δεχτούμε χτύπημα και αντιδράσουμε ανάλογα (Μουντάκης 1992, 2000). Γίνεται λοιπόν φανερό πως ο αθλητισμός προωθεί όχι μόνο θετικές αλλά και αρνητικές συμπεριφορές (Hodge 1989). Έρευνες που έγιναν σε αθλητές στους οποίους εφαρμόστηκαν ειδικές στρατηγικές (αθλητική παιδεία) έδειξαν στοιχεία ηθικής ανάπτυξης σε αντίθεση με αθλητές τους οποίους γίνονταν προπόνηση με τον παραδοσιακό τρόπο, βασισμένο μόνο στον ανταγωνισμό και την επίτευξη επίδοσης (Gibbons, Ebbeck & Weis 1995, Romance & Bockoven 1986).

Ο αθλητισμός σίγουρα καλλιεργεί αξίες ως κοινωνική και συμπεριφορική εκδήλωση αλλά το είδος των αξιών που προωθεί εξαρτάται στενά από το πώς διδάσκονται και εφαρμόζονται τα διάφορα αθλήματα. Άρα η ενασχόληση με τον αθλητισμό για να έχει θετικές επιδράσεις πρέπει να συνοδεύεται από ειδικές στρατηγικές που να στοχεύουν στην ηθική ανάπτυξη.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο εντοπίζεται η μεγάλη ευθύνη που έχουν όλοι οι προπονητές όλων των αθλημάτων γιατί ο προπονητής πρέπει να είναι και Παιδαγωγός. Ο προπονητής οφείλει να συμπεριφέρεται με σεβασμό στους νεαρούς αθλητές να επιλύει ειρηνικά και με νηφαλιότητα τα προβλήματα που προκύπτουν, να νοιάζεται και φυσικά να αποτελεί πρότυπο εφαρμόζοντας όλα αυτά που διδάσκει μέσα και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους. Βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της προπόνησης πρέπει να είναι η καλλιέργεια του αθλητικού πνεύματος και η ηθική ανάπτυξη των νεαρών αθλητών δηλαδή το «ευ αγωνίζεσθαι».

Έρευνες για την ανάπτυξη ηθικών και κοινωνικών συμπεριφορών που βασίστηκαν σε ψυχολογικές και κοινωνικές αρχές και εφαρμόστηκαν στην προπόνηση ή στο μάθημα Φυσικής Αγωγής μας δείχνουν πως πρέπει:

1. να γίνεται ξεκάθαρο στους νεαρούς αθλητές ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι,
2. να γίνεται χρήση και προβολή επιθυμητών συμπεριφορών,
3. να μην ξεχνάμε πως ο προπονητής, ο καθηγητής Φυσικής Αγωγής και οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά,
4. να γίνεται χρήση διαλόγου και όχι κήρυγμα ή διάλεξη όταν προκύπτουν ηθικά - κοινωνικά θέματα.

Βασιζόμενοι στα παραπάνω συμπεράσματα γίνεται φανερό πως οι νεαροί αθλητές θα πρέπει να γίνονται κοινωνοί του πνεύματος της αθλητικής εντιμότητας και του τίμιου παιχνιδιού (fair play) μαθαίνοντας:

• να αγωνίζονται σύμφωνα με τους κανόνες των αθλημάτων,
• να μην χρησιμοποιούν παράνομα μέσα για να φτάσουν στη νίκη,
• να σέβονται τον αντίπαλο,
• να σέβονται τις αποφάσεις των αρχών (διαιτητής, αλυτάρχης κ.τ.λ.).

Σκοπός των προγραμμάτων Αθλητικής Παιδείας είναι οι μαθητές να γίνουν

α. Άτομα Ικανά

• αναπτύσσουν ικανότητες για συμμετοχή σε διάφορα αθλήματα,
• γνωρίζουν και χρησιμοποιούν τις κατάλληλες στρατηγικές που αρμόζουν σε κάθε παιχνίδι.

β. Άτομα Ενημερωμένα

• κατανοούν την αξία των κανονισμών,
• γνωρίζουν τα τελετουργικά των αθλημάτων,
• διακρίνουν τη διαφορά μεταξύ θετικών και αρνητικών στοιχείων στο παιχνίδι από οποιαδήποτε ρόλο και αν κατέχουν (αθλητές, διαιτητές, φίλαθλοι).

γ. Άτομα Ενθουσιώδη

• συμμετέχουν ενεργά, να προστατεύουν και να ενισχύουν την αθλητική κουλτούρα.

Για την προαγωγή του «ευ αγωνίζεσθαι» η Επιτροπή Αθλητισμού του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει θεσπίσει τον Κώδικα Αθλητικής Δεοντολογίας. Ως βασική του αρχή θέτει το ότι οι ηθικοί παράγοντες που οδηγούν στο τίμιο παιχνίδι είναι αναπόσπαστα και όχι προαιρετικά στοιχεία κάθε αθλητικής δραστηριότητας, αθλητικής πολιτικής και διοίκησης. Πρωταρχικός στόχος του κώδικα είναι να ενστερνιστούν το «ευ αγωνίζεσθαι» τα παιδιά γιατί αυτά είναι τα αυριανά αστέρια του αθλητισμού αλλά και οι αυριανοί φίλαθλοι. Απ’ όλα τα παραπάνω προκύπτει πως η έννοια του «ευ αγωνίζεσθαι» ορίζεται ως κάτι πολύ πιο πέρα από το να αγωνίζεται κανείς σύμφωνα με τους κανόνες. Περιλαμβάνει τις έννοιες της φιλίας, του σεβασμού προς τους άλλους και του να αγωνίζεται κανείς με το φίλαθλο πνεύμα. Είναι στην ουσία τρόπος σκέψης που οδηγεί σε μια καλύτερη κοινωνική συμπεριφορά.

Η κατάλληλη Αθλητική Παιδεία αποτελεί το καλύτερο μέτρο κατά της βίας στους αθλητικούς χώρους. Γιατί μέσα από την διδασκαλία του τίμιου παιχνιδιού οι νέοι εκπαιδεύονται να είναι όχι μόνο καλοί αθλητές αλλά και καλοί προπονητές, διαιτητές και θεατές. Η ανάπτυξη ηθικών, κοινωνικών χαρακτηριστικών μέσα από τη Φυσική Αγωγή μπορεί, με κατάλληλες τεχνικές, να συμβάλλει και στην γενικότερη βελτίωση του ατόμου στην κοινωνία.

Άλλωστε βλέποντας το από μια άλλη οπτική γωνία και η αντίπαλη ομάδα μέσα στο γήπεδο κατά βάθος δεν είναι αντίμαχη, έχει τον ρόλο της «συνεργάζεται» με την δική μας, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα υπήρχε παιχνίδι.

Όλα τα παραπάνω τα είχα επισημάνει και δημοσιεύσει το 2011, και μετά από τα τελευταία θλιβερά γεγονότα θα ήθελα να τονίσω ξανά την σημασία του Παιδαγωγικού μας ρόλου ως προπονητές.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΙΣΜΟΣ

Ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Αθλητισμού Υποδομής είναι οι Παράγοντες και φυσικά η αρμόδια ομοσπονδία. Τους παράγοντες μπορούμε να τους χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες τους Θεσμικούς και τους παράγοντες των Συλλόγων. Η πρόταση που έχω να κάνω όσο αφορά τους Θεσμικούς παράγοντες είναι πως προκειμένου να έχουν το δικαίωμα να εκλεγούν, μιλώντας για τις τοπικές ενώσεις, είναι πως θα πρέπει πιστοποιημένα να έχουν γνώσεις Διοίκησης - Οργάνωσης Αθλητισμού ώστε να μπορούν να παρουσιάζουν ένα ολοκληρωμένο πλάνο ανάπτυξης βασιζόμενο σε σωστές αρχές Διοίκησης - Οργάνωσης Αθλητισμού, προπονητικού σχεδιασμού υπό τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ε.Π.Ο. και φυσικά Παιδαγωγικών αρχών του «ευ αγωνίζεσθαι» για το ποδόσφαιρο υποδομής. Πρέπει να γίνει κατανοητό πλέον πως έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή του «αγαπώ το ποδόσφαιρο ή έχω παίξει και θέλω να προσφέρω» από ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν τα κατάλληλα προσόντα και την προσωπικότητα να διαχειριστούν ανθρώπους από τα σωματεία που θα «ζητούν κάτι».

Φυσικά για να υπάρχει σωστή συνεργασία για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου και για την Αθλητική Παιδεία των μικρών μας αθλητών θα πρέπει και οι παράγοντες των συλλόγων που διαθέτουν Τμήματα Υποδομής να έχουν τα ανάλογα προσόντα και γνώσεις Διοίκησης - Οργάνωσης Αθλητισμού, ώστε να κατανοούν και να εφαρμόζουν ένα σωστό Προπονητικό - Εκπαιδευτικό προγραμματισμό που θα υποβάλλουν οι Τεχνικοί Υπεύθυνοι του Συλλόγου και να εκπονούν ένα σωστό και εφαρμόσιμο Εσωτερικό κανονισμό.

Τώρα η ερώτηση ή αντίρρηση των περισσοτέρων που μου κάνουν την τιμή να διαβάσουν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μου είναι «καλά θα πρέπει να πάω στο Πανεπιστήμιο για να γίνω παράγοντας;». Προφανώς όχι. Την στιγμή αυτή μόνο δύο τρόπους μπορώ να προτείνω. Ο ένας είναι η Ε.Π.Ο. να διοργανώσει εκπαιδευτικές ημερίδες - διημερίδες κ.ο.κ. Διοίκησης - Οργάνωσης Αθλητισμού με πιστοποιήσεις (κατά τα πρότυπα του UEFA). Ο δεύτερος είναι οι παράγοντες να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά σεμινάρια - ομιλίες που διοργανώνονται στις πόλεις τους. Στην Αλεξανδρούπολη (πρo covid) διοργανώθηκε το Πανελλήνιο Συνέδριο Διοίκησης - Οργάνωσης Αθλητισμού στο οποίο υπήρχε παντελής απουσία παραγόντων του ποδοσφαίρου (προσωπικά συμμετείχα εκπροσωπώντας το Δρομικό κίνημα και δήλωσα και παρουσία του ποδοσφαίρου όμως ως προπονητής και Τεχνικός Υπεύθυνος Ακαδημίας), όπως επίσης και σε δύο πολύ σημαντικές ομιλίες από εξαιρετικούς καθηγητές Διοίκησης - Οργάνωσης όπου συμμετείχαμε οι δύο συνήθεις γνωστοί άνθρωποι του ποδοσφαίρου. Άρα προτείνω η Ε.Π.Σ. να εκπονήσει ένα πλάνο δράσεων εκπαιδευτικού χαρακτήρα για παράγοντες, προπονητές αλλά και διαιτητές με θέματα που σχετίζονται με την Αθλητική Παιδεία, καθώς πρέπει να σταματήσουν δια παντός φαινόμενα βίας φυσικά και στον νομό μας.

Επίσης ένα πολύ σοβαρό θέμα είναι και η Διαιτησία στα Τμήματα Υποδομής. Θα πρέπει η τοπική επιτροπή διαιτησίας να κατανοήσει σαφές στους Διαιτητές πως παράλληλα με το καθήκον τους για την εφαρμογή των κανονισμών στο παιχνίδι έχουν και εκπαιδευτικό ρόλο καθώς μιλάμε για μικρά παιδιά τα οποία πρέπει να μάθουν να σέβονται τις αποφάσεις του Διαιτητή και τους κανόνες του παιχνιδιού. Άρα θα πρέπει να ορίζονται Διαιτητές με προσωπικότητα και ήθος, ικανοί να διαχειριστούν πιέσεις ή προσωπικές σχέσεις (είμαι φίλος με τον έναν προπονητή, ή η μία ομάδα είναι από την πόλη μου κ.α.) καταστάσεις που εν έτει 2023 ακόμη δυστυχώς αντιμετωπίζουμε.

ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΜΗΜΑΤΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ

Στους συλλόγους με τμήματα υποδομής θα πρέπει ο κάθε Τεχνικός Διευθυντής / Υπεύθυνος να υποβάλει στην διοίκηση ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ενημέρωσης\εκπαίδευσης αθλητών και γονέων. Ως Τεχνικός Υπεύθυνος στον σύλλογο που συνεργαζόμουν ο σχεδιασμός που υπέβαλα περιλάμβανε τα εξής:

➢ Ημερίδες με τους ψυχολόγους επιστημονικούς συνεργάτες.

➢ Ετήσιες συγκεντρώσεις γονέων με σκοπό την ενημέρωση τους από τους Προπονητές και την ψυχολόγο επιστημονικό συνεργάτη για την φιλοσοφία του Συλλόγου και τον ρόλο των γονέων στον αθλητισμό.

➢ Διοργάνωση εκπαιδευτικού / παιδαγωγικού ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ με αγωνιστικά αθλητικά παιχνίδια με μεικτές ομάδες όλων των Συλλόγων με σκοπό την κατανόηση πως στον αθλητισμό δεν υπάρχει αντιπαλότητα αλλά χαρά και διασκέδαση και Τουρνουά αγώνων χωρίς βαθμολογική σημασία.

➢ Με την λήξη των παιχνιδιών αναμνηστική φωτογραφία με την άλλη ομάδα και κουβέντα ανάμεσα στα παιδιά και τον συνάδερφο προπονητή, με σκοπό την αποφόρτιση των παιδιών από κάθε ένταση σωματική ή ψυχολογική με σκοπό να μας εκφράσουν τα συναισθήματα τους αλλά και από την πλευρά μας να συνεχίσουμε να τους υπενθυμίζουμε πως μετά το παιχνίδι θα συνεχίσουν να είναι φίλοι, συμμαθητές, ξαδέρφια ή γείτονες, πως κάποια στιγμή θα υπάρξουν και συμπαίκτες σε κάποια ομάδα.

➢ Εσωτερικός κανονισμός που καθορίζει με σαφήνεια τις σχέσεις μεταξύ Προπονητών - Συλλόγου και γονέων.

➢ Συναντήσεις με τους προπονητές με θέμα τον κώδικα ηθικής σύμφωνα με την UEFA. Εν κατακλείδι θα πρέπει όλοι μας να φροντίσουμε από το δικό του μετερίζι ο καθένας να αλλάξουμε κακές νοοτροπίες του παρελθόντος (έστω και αν υπάρξουν συγκρούσεις) ώστε ο Αθλητισμός να είναι πραγματικά η χαρά της ζωής μακριά από κάθε μορφή βίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

• Ι. Γκιόσος Ολυμπιακή και Αθλητική Παιδεία Εκδ. Προπομπός.
• Μ. Χασάνδρα Το «ευ αγωνίζεσθαι» στη Φ.Α. Αναζητήσεις στη Φ.Α. και τον Αθλητισμό, Τόμος 4, 2006.
• Rainer Martens, Προπονητής και Αθλητική Ψυχολογία Εκδ. Σάλτο.
• Ι. Μάστορα BA, MED, PHD. Πρόγραμμα διαλέξεων σχολής Αξιωματικών Δοκίμων Ελληνικής Αστυνομίας.
• Το ψυχογράφημα ενός χούλιγκαν, Ευ αγωνίζεσθαι blogspot.gr 27/02/2011.
• A. Κυριακίδου, Αθλητική Παιδεία αντίδοτο στη βία και την παραβατική συμπεριφορά, 2010.
• Ν. Παπαπαντελής, Αθλητική αγωγή και παιδεία στο νέο σχολείο, www.alphavita.gr 29/04/2011.
• A .Kουφός, Η Αθλητική Παιδεία ως μέσο καταπολέμησης της βίας στον αθλητισμό, Εφημερίδα ΓΝΩΜΗ 31/03/2011.
• Μ. Γούδας, Βία και Επιθετικότητα στον αθλητισμό Πρόγραμμα διαλέξεων Τ.Ε.Φ.Α.Α. Π.Θ.
• Γ. Δογάνης, Η ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό, Εκδ. Σάλτο.
• Dr. Ε.Π. Παπακυριακού, Θέματα Κοινωνιολογίας του Αθλητισμού, Εκδ. Παρατηρητής.
• Κουράκης Νέστωρ, Η Βία στα Ελληνικά γήπεδα "Μεταξύ θεωρίας και Πραγματικότητας", 2007.
• Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ UEFA, U.E.F.A. - ΚΩΔΙΚΑΣ ΗΘΙΚΗΣ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ - WE CARE ABOUT FOOTBALL - ΝΟΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ.
• Πατσαντάρας Νικόλαος, Tο φαινόμενο της βίας στο ποδοσφαιρικό γήπεδο, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2007.
• Patris Hier, Τόπο στο παιχνίδι, Εκδ. Μεταίχμιο.
• Π.Ο.Α Σ.Υ. "Ο ρόλος της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της βίας", Πρακτικά συνεδρίου 2011.
• Π.Ο.Α Σ.Υ. "Όχι στην βία από όπου και αν προέρχεται", Ημερίδα 2012.

* Ο Αντώνης Κουφός είναι:

• Απόφοιτος Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής Αθλητισμού Α.Π.Θ.
• Τεχνικός Υπεύθυνος / Προπονητής Ακαδημίας Ποδοσφαίρου (2007-2023)
• Τεχνικός Διευθυντής ΕΑΡΙΝΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ
• Τεχνικός Διευθυντής του VIA EGNATIA RUN 2016, 2017, 2018
• Τεχνικός Υπεύθυνος Διαδρομής - Ασφάλειας Αγώνα RUN GREECE ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ
• Δρομέας

[post_ads]