Η δύσκολη ζωή στην Αλεξανδρούπολη μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Σταχυολογώντας γεγονότα από τη δύσκολη ζωή στην Αλεξανδρούπολη λίγο πριν και λίγο μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου...

της Ουρανίας Πανταζίδου

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1945 η Αλεξανδρούπολη γιόρταζε πανηγυρικά τη γιορτή των Ναυτικών. Μετά τη δοξολογία στον Άγιο Νικόλαο παρατέθηκε δεξίωση στο καφενείο "ΑΙΓΑΙΟ" του Ι. Μακρίδη.

Την ίδια μέρα είχε καταπλεύσει με ασφάλεια στο λιμάνι το ατμόπλοιο "ΒΟΛΟΣ" με Πλοίαρχο τον Αναστάσιο Νικήτα από την Ιθάκη. Ήταν το πρώτο πλοίο που επισκέπτονταν την πόλη μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όπως ήταν επόμενο η χαρά του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη και το υποδέχθηκε ανάλογα.

Το τελευταίο πλοίο που είχε καταπλεύσει στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης ήταν το "ΕΣΠΕΡΟΣ" τον Απρίλιο του 1941, το οποίο βρισκόταν στο λιμάνι της πόλης για να παραλάβει, σύμφωνα με τα καταρτισμένα σχέδια, όλα τα στρατιωτικά τμήματα της Αλεξανδρούπολης για να τους μεταφέρει στη Σαμοθράκη. Ωστόσο το πρωί της 6/4/1941, μετά την γερμανική επίθεση, αποφασίσθηκε από την Κυβέρνηση η μεταφορά στη Σαμοθράκη και των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και ιδιωτών. Στις 8 Απριλίου 1941 το ΕΣΠΕΡΟΣ απέπλευσε από την Σαμοθράκη με προορισμό τον Βόλο.

Το πλοίο ΕΣΠΕΡΟΣ
https://patraikosgulf.wordpress.com

Το "ΒΟΛΟΣ" (πρώην ss Gisela L.M. Russ) ήταν ένα από τα τρία γερμανικά κατασχεμένα πλοία που παραχωρήθηκαν στο ελληνικό δημόσιο ως λεία πολέμου το 1945. Πριν παραχωρηθεί στην Ελλάδα είχε ήδη υψωθεί σ΄ αυτό η Βρετανική σημαία ως Empire Consort.

Το πλοίο Gisela L.M. Russ, μετέπειτα Empire Consort και στη συνέχεια ΒΟΛΟΣ
www.europeana.eu

Το πλοίο είχε αποπλεύσει από το λιμάνι του Νιούκασλ της Αγγλίας φορτωμένο με 1.644 περίπου τόννους γαιάνθρακα για τις ανάγκες των Σ.Ε.Κ. (Σιδηρόδρομοι Ελληνικού Κράτους). Μάλιστα, όπως σημειώνει η εφημερίδα "Ελεύθερη Θράκη" εφάμιλλος του γαιάνθρακα του Νιούκασλ ήταν αυτός των ορυχείων Δρακόπουλου στην Ιάνα της Αλεξανδρούπολης.

Αρχικά το Α/Π ΒΟΛΟΣ είχε καταπλεύσει στον Πειραιά στις 26/11/1945, με επόμενα λιμάνια κατάπλου της Θεσσαλονίκης και της Αλεξανδρούπολης.

Πως ζούσε η Αλεξανδρούπολη έως τότε - Σταχυολογώντας γεγονότα

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945) μεγάλο ζητούμενο για τη χώρα ήταν η παλιννόστηση των προσφύγων στις εστίες τους, η λειτουργία των διαφόρων υπηρεσιών και η ανασυγκρότηση ώστε η κανονικότητα ν΄ αρχίσει να επιστρέφει σ΄ αυτήν. Τα προβλήματα ήταν πολλά και μεγάλα. Τεράστια τα προβλήματα και για την Αλεξανδρούπολη.

Ο Γενικός Διοικητής Αν. Μακεδονίας - Θράκης Παπαθανάσης σε συνέντευξη του στην εφημερίδα "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ" τον Απρίλιο του 1945 σημείωνε κάποια από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Αλεξανδρούπολη, όπως η ανεργία, η ασφάλεια, η αποκατάσταση των καμμένων χωριών και η επιστροφή των κατοίκων σ΄ αυτά, η καλλιέργεια των χωραφιών που είχαν εγκαταλείψει οι κάτοικοι τους, γεγονός που δημιουργούσε πρόβλημα επισιτισμού στην πόλη, η έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, η αποκατάσταση του λιμανιού - έως τότε δεν είχε γίνει ακόμη η αποναρκοθέτηση κ.λ.π.

Η Αλεξανδρούπολη στην κυριολεξία ήταν ένα «νεκροταφείο».

Στα τέλη Απριλίου του 1945 η ελεύθερη Αλεξανδρούπολη θα υποδεχθεί τον πρώτο Νομάρχη Έβρου Δημ. Μυτιληνιό και θα γιορτάσει μέχρι αργά τη νύχτα την αποκατάσταση της τάξης.

Από την υποδοχή του Νομάρχη Δημ. Μυτιληνιού (εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ)

Να σημειώσω ότι μέχρι το τέλος του 1945 υπήρξε εναλλαγή στη θέση του Νομάρχη μεταξύ των Δ. Μυτιληνού και του δικηγόρου Γ. Παναγιωτόπουλου.

Οι εφημερίδες με μεγάλους τίτλους δημοσίευαν την είδηση ότι η πρωτεύουσα του Ράιχ μεταβλήθηκε σε ερείπια από τους συνεχείς βομβαρδισμούς των συμμάχων και ότι οι Γερμανοί προσφέρονται ν΄ απολύσουν τους αιχμαλώτους.

Ο κόσμος όλος πανηγύριζε τον εναγκαλισμό Δυτικών και Σοβιετικών στρατιωτών μπροστά στα ερείπια της ναζιστικής Γερμανίας.

Και η πολυπόθητη ημέρα της λήξης του πολέμου φτάνει. Οι εφημερίδες στα πρωτοσέλιδα τους καταγράφουν το γεγονός:

• 8 Μαΐου 1945: Σήμερον η Ημέρα της Νίκης
• Οι Γερμανοί εσυνθηκολόγησαν άνευ όρων
• Η υποταγή υπεγράφη εις την πόλιν Ρέιμς
• 9 Μαΐου 1945: Ο κόσμος πανηγυρίζει το χαρμόσυνο γεγονός

Δυστυχώς στη Θεσσαλονίκη η μέρα εκείνη αμαυρώθηκε από αλλεπάλληλα αιματηρά γεγονότα, στα οποία ενεπλάκησαν κάποιοι θερμοκέφαλοι... Κακός οιωνός για τα όσα θ΄ ακολουθούσαν πολύ σύντομα...

Εντωμεταξύ οι πρώτοι Έλληνες όμηροι από τα στρατόπεδα της Γερμανίας Εμπενζεέ, Αννόβερο, Μόναχο, Νταχάου, Ντόζεν, κ.λ.π. άρχισαν να καταφθάνουν στην Ελλάδα.

Σημειώνω κάποια από τα ονόματα κατοίκων της Αλεξανδρούπολης και των περιχώρων: Ι. Ιωάννου (Αίνου 1), Μαρία Φωκά, Κ. Φορμούζης, Στ. Χαρακόπουλος, Αθ. Αθανασιάδης, Κατίνα Τσαούση, Χαρ. Παπαδόπουλος, Κυριακούλα Παπά, Ασημίνα Μούντη, Ιωάννης Ακόγλου, Βασ. Πεΐδης, Νικ. Πασχάλης κ.α.

Η ζωή στην Αλεξανδρούπολη συνέχιζε να είναι τραγική. Ο λαός πεινούσε. Το ψωμί ήταν αναγκασμένος να το προμηθεύεται με δελτίο, λόγω έλλειψης αλεύρων. Ήταν αδιανόητο, η πλέον σιτοπαραγωγική Περιφέρεια της Ελλάδας να βρίσκεται στο φάσμα της πείνας. Μεγάλες εκτάσεις έμεναν άσπαρτες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η σοδιά εκείνου του καλοκαιριού αντί να παραμείνει στο Νομό Εβρου απορροφήθηκε από το εμπόριο της Νότιας Ελλάδας.

Πολλά από τα είδη πρώτης ανάγκης κρύβονταν, με αποτέλεσμα ν΄ ανεβαίνουν στα ύψη οι τιμές. Ο λαός φοβόταν ότι θα ξαναζήσει την πείνα του 1941.

Η Υπηρεσία Εφοδιασμού κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες κάθε μήνα για να εφοδιάζει το λαό με κάποια τρόφιμα.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι για το μήνα Νοέμβριο του 1945 προβλεπόταν να δοθούν κατ΄ άτομο 80 δράμια ζάχαρη, 35 δράμια σαπούνι, 200 δράμια μπιζέλια, 100 δράμια αλάτι, 1 κουτί σπίρτα και 60 δράμια λίπος. Μάλιστα τα τρόφιμα αυτά ζητήθηκε να δοθούν κοντά στις γιορτές των Χριστουγέννων.

Η διανομή ρούχων και παπουτσιών καθυστερούσε υπερβολικά, με αποτέλεσμα ο λαός της υπαίθρου αλλά και της πόλης να βρίσκεται ξυπόλητος.

Ο χειμώνας ήταν προ των πυλών και πολλά σπίτια είχαν ακόμη σπασμένα τζάμια, που είχε προκαλέσει η έκρηξη των άχρηστων πολεμοφοδίων του Αγγλικού συνεργείου.

Το οδικό δίκτυο μέσα στην πόλη αλλά κι έξω από αυτήν ήταν σε άθλια κατάσταση. Από τη λαίλαπα του πολέμου δεν γλύτωσαν ούτε τα δέντρα της παραλιακής λεωφόρου (Βασ. Αλεξάνδρου).

Στις 8/10/1945 ο Γενικός Διοικητής Θράκης Ρουχωτάς ενημερώνει με τηλεγράφημά του όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες ότι είχε καθαριστεί το λιμάνι της πόλης από τις νάρκες που είχαν τοποθετήσει οι Γερμανο-Βούλγαροι κατακτητές και είχε χαρακτηριστεί ως επιλιμένιο της Θράκης.

Ο καθαρισμός εκείνος όμως θα βαφτεί από το αίμα Άγγλων ναυτικών, όταν το ναρκαλιευτικό HDML 1226 την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου 1945 στις 5:00 μ.μ. προσέκρουσε σε νάρκη 5 μίλια έξω από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και βυθίστηκε.

Η θάλασσα της Αλεξανδρούπολης θα γίνει ο υγρός τάφος για το πλοίο που επέζησε από τον πόλεμο και τους 3 άνδρες του ενώ υπήρξαν και δύο αξιωματικοί και δύο ναύτες σοβαρά τραυματισμένοι.

Οι νεκροί ήταν:

• Herbert Stanley CROWE, C/JX 658048 (Able Seaman), 19 ετών από το Briston, Norfolk.
• Henry Edward CATON, LT/JX 181775.
• James DOIG, LT/KX 154283 (μηχανικός), 23 ετών.

Παρόλο που το λιμάνι είχε χαρακτηριστεί ως επιλιμένιο της Θράκης, εντούτοις δεν είχε συμπεριληφθεί στα λιμάνια εκφόρτωσης του Οργανισμού Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών, γνωστού ως UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration).

Και δεν ήταν μόνο αυτό, έως τότε δεν είχε προγραμματιστεί κανένα δρομολόγιο πλοίου που να συνδέει την Αλεξανδρούπολη με τον έξω κόσμο.

Η μη λειτουργία του λιμανιού σήμαινε και τη μη έγκαιρη άφιξη της βοήθειας στους κατοίκους της περιοχής, ενώ είχε επιπτώσεις και στο εμπόριο.

Όμως στο λιμάνι ήταν απαραίτητο να γίνουν έργα, όπως η διεύρυνση του, η επίστρωση του λιμενοβραχίονα με τσιμέντο, η αύξηση των φορτηγίδων (μαούνες) για την εκφόρτωση των πλοίων, ο καθαρισμός των αποθηκών του τελωνείου από τα άχρηστα υλικά που είχαν χαρακτηριστεί ως λεία πολέμου κ.λ.π.

Παράλληλα θα έπρεπε να εξυγιανθεί και ο σιδηρόδρομος με την ενίσχυση καινούργιων μηχανών και βαγονιών.

Από τις 7 Οκτωβρίου 1945 ξεκίνησε και πάλι η σιδηροδρομική συγκοινωνία μεταξύ Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης.

Από τον αγιασμό της έναρξης της σιδηροδρομικής συγκοινωνίας.
Το τρένο σφύριξε και ξεκίνησε από Θεσσαλονίκη για Αλεξανδρούπολη.

Τον Οκτώβριο εκείνο επανήλθε στην πόλη ο Μητροπολίτης Ιωακείμ έπειτα από απουσία 4 1/2 χρόνων (1941-1945).

Η λειτουργία των σχολείων, παρόλα τα τεράστια προβλήματα που είχαν ήταν μια νότα αισιοδοξίας, ενώ τα συσσίτια προσπαθούσαν να καλύψουν τις ανάγκες των μαθητών.

Ο κόσμος υποδέχθηκε με χαρά την πρώτη ορκωμοσία νεοσυλλέκτων που έδωσε πνοή στην πόλη.

Επανιδρύθηκε ο Μουσικογυμναστικός Σύλλογος ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ με Πρόεδρο τον Αλέκο Καραγιάννη, που πολύ σύντομα υπέβαλλε την παραίτησή του, χωρίς όμως το Σωματείο να την κάνει αποδεκτή.

Ακόμη και οι κινηματογράφοι ΤΙΤΑΝΙΑ και ΗΛΥΣΙΑ, μετά τους απαραίτητους ελέγχους στατικής επάρκειας έβαλαν μπροστά τις μπομπίνες τους.

Διορισμένος Δήμαρχος την περίοδο εκείνη ήταν ο Θωμάς Λαλέτας αντί του αιρετού Κ. Αλτιναλμάζη.

Ο κόσμος προσέβλεπε στη βοήθεια της ΟΥΝΡΡΑ για την επιβίωσή του. Όμως αυτή καθυστερούσε υπερβολικά, κυρίως λόγω έλλειψης συγκοινωνίας. Η Πολιτεία, για να αποσυμφορηθεί το λιμάνι του Πειραιά είχε αποφάσισε αυτή να εκφορτώνεται και στα λιμάνια της Θεσσαλονίκης και Καβάλας. Οι φορείς της Αλεξανδρούπολης ασκούσαν πιέσεις ώστε να μην εξαιρεθεί το λιμάνι της και να λειτουργήσει και αυτό ως κέντρο εφοδιασμού.

Έτσι το Νοέμβριο του 1945 θα επισκεφτεί την Αλεξανδρούπολη ο Ανώτερος Αμερικανός Αξιωματικός Θαλασσίων Μεταφορών της ΟΥΝΡΡΑ Φ.Π. Στινγκ και είχε συνάντηση εργασίας με τον Λιμενάρχη Γ. Διονυσίου.

Επίσης για τον ίδιο σκοπό επισκέφτηκε την πόλη και ο Διευθυντής της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Αγγλικού Βασιλικού Ναυτικού Μάρσαλ (Κυβερνήτης του ML 1254), ο οποίος ενημέρωσε το Λιμενάρχη ότι στον καθαρισθέντα από τις νάρκες δίαυλο Αλεξανδρούπολης - Σαμοθράκης και σε πλάτος 2 μιλίων είχαν τοποθετηθεί 10 σημαντήρες με κόκκινες σημαιούλες για να δείχνουν στους ναυτικούς την ασφαλή πορεία. Ενέργειες που επέτρεπαν στο εξής την προσέγγιση μεγαλύτερων πλοίων στο λιμάνι.

Μ΄ αυτά και μ΄ αυτά ο λαός της Αλεξανδρούπολης ετοιμαζόταν να γιορτάσει φτωχικά τα Χριστούγεννα του 1945 (οι πλούσιοι βέβαια είχαν κάνει το κουμάντο τους).

Όσο για την Πρωτοχρονιά, ο λαός την παραμονή την πέρασε με βόλτες στη κεντρική Λεωφόρο Δημοκρατίας και στους κινηματογράφους της πόλης.

Την επομένη έγινε δοξολογία στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, χοροστατούντος του Μητροπολίτη Ιωακείμ Καβύρη, ενώ αργότερα ο ίδιος έκοψε τη βασιλόπιτα του Νοσοκομείου, παρουσία των αρχών του τόπου και ξένων αντιπροσωπιών.

Νωρίς το απόγευμα διοργανώθηκε συσσίτιο για 800 παιδάκια των δημοτικών σχολείων στην αίθουσα της Ακαδημίας από την Αγγλίδα Μις Φέργκισον.

Ο φτωχόκοσμος γιόρτασε την Πρωτοχρονιά χωρίς λίγη ζάχαρη ή ένα γλυκό για να γλυκάνει το σπίτι του, ελπίζοντας ότι ο νέος χρόνος θα φέρει καλύτερες μέρες.

Υ.Γ.

1. Το πλοίο "ΕΣΠΕΡΟΣ" φεύγοντας από την Αλεξανδρούπολη τον Απρίλιο του 1941 έπαιρνε μαζί του, εκτός από τους Δημοσίους υπαλλήλους και πολλούς παραλήδες της Αλεξανδρούπολης, που έφευγαν πανικόβλητοι από το λιμανάκι της Μάκρης (εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΘΡΑΚΗ, 10/12/1945).

Η συνέχεια είναι γνωστή. Οι Γερμανοί κατακτητές εισέβαλαν στην Αλεξανδρούπολη. Στη συνέχεια ακολούθησαν και οι Βούλγαροι, που κατέλαβαν την πόλη και την Επαρχία της στις 23 Απριλίου 1941.

Για το "ΕΣΠΕΡΟΣ" είχα αναφερθεί στο άρθρο μου «Η Αλεξανδρούπολη παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου» (www.alexpolisonline.com/2017/10/blog-post_97.html).

Το πλοίο θα βυθιστεί κατά τον βομβαρδισμό από τα γερμανικά αεροπλάνα στις 21 Απριλίου 1941 έξω από το Μεσολόγγι.

2. Λίγες πληροφορίες για το πλοίο "ΒΟΛΟΣ" το οποίου πρώτο κατέπλευσε στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης μετά την απελευθέρωση: Στις 19/1/1948 το πλοίο πουλήθηκε στον εφοπλιστή Μιχάλη Α. Καραγεώργη από τη Μεσσηνία αντί 64.000 λιρών και μετονομάστηκε σε ΜΑΡΙΟΣ ΙΙ (Ναυτικά Χρονικά / Μάρτιος 1948).

Στις 19 Φεβρουαρίου 1959 το "ΜΑΡΙΟΣ ΙΙ" που είχε αποπλεύσει από το Στρατώνι Χαλκιδικής, ευρισκόμενο έξω από την Κύμη άρχισε να γεμίζει νερά εξαιτίας έκρηξης του λέβητα. Οι προσπάθειες του ατμόπλοιου "ΚΑΝΑΡΗΣ" να το ρυμουλκήσει απέβησαν άκαρπες λόγω θαλασσοταραχής. Το πλήρωμα διασώθηκε ενώ το πλοίο βυθίστηκε μεταξύ Σκύρου και Κύμης.

Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)

Πηγές:

• Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1945
• Εφημερίδα Ελεύθερη Θράκη, 1945
• Εφημερίδα ΦΩΣ Θεσσαλονίκης, 1945
• Περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, Οκτ. 1945
• Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη www.europeana.eu
• A database of HDML personnel who died in World War 2 www.hmsmedusa.org.uk
• BRISTON https://media.geograph.org.uk/files/fe9fc289c3ff0af142b6d3bead98a923/Briston_War_Memorial.pdf
• Πλοία HDML www.hmsmedusa.org.uk
• Οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης των ελληνικών θαλασσών από τις νάρκες 1945-1951 https://perialos.blogspot.com

[post_ads]