Η δυτική πλευρά του Κάστρου Διδυμοτείχου και το σπήλαιο «Σκυλοδόντι» - Θρύλοι και Παραδόσεις

Το Διδυμότειχο με τα 3 φυσικά και τα εκατοντάδες λαξευτά υπόσκαφα σπήλαια, δεν θα πρέπει να αποκαλείται μόνο ως η πόλη των κάστρων, αλλά ως η πόλη...

Κείμενο του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτη)

Μια ιστορική Καστροπολιτεία όπως το Διδυμότειχο, είναι φυσικό να έχει διανθιστεί με πολλούς θρύλους και παραδόσεις. Οι Καστροπολίτες αναδείξαμε ένα μέρος των παραδόσεων αυτών, με την πραγματοποίηση εκδήλωσης, το απόγευμα της Κυριακής 26 Ιανουαρίου 2025, παράλληλα με την κοπή της πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας του Συλλόγου μας. Το θέμα της εκδήλωσης ήταν: «Το σπήλαιο Σκυλοδόντι και η δυτική πλευρά του κάστρου του Διδυμοτείχου». Στην εν λόγω εκδήλωση το μέλος του Συλλόγου μας και μέλος της Εταιρείας Σπηλαιολογικών Ερευνών Θεσσαλίας «Ο Χείρων» κ. Σπύρος Νικομάνης, αφού εξερεύνησε το σπήλαιο (με την βοήθεια των Δημήτρη Τσαγκούδη και Λάζαρου Παπαδόπουλου), παρουσίασε με βίντεο, φωτογραφίες και τρισδιάστατη αποτύπωση, το δαιδαλώδες και πλούσιο διάκοσμό του.

Παρακάτω παραθέτω τη δική μου εισήγηση, η οποία πραγματεύεται την ιστορία, τους θρύλους και τις παραδόσεις, που σχετίζονται με τη δυτική πλευρά του κάστρου και το σπήλαιο Σκυλοδόντι ή Σκουλοδόντι. Με την όλη θεματολογία σχετίζονται επίσης ο Ερυθροπόταμος, η παραποτάμια οχύρωση, το παλιό λατομείο, ο ευεργέτης Ιωάννης Μανδαλίδης και η Αγία Μαρίνα.

Ο καθηγητής του Γυμνασίου του Διδυμοτείχου και πολυγραφότατος ερευνητής κατά την εποχή του μεσοπολέμου, ο Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης σε κείμενο του με τίτλο «Το Πεντάζωνο και τα πηγαδίτσια του Διδυμοτείχου» (Θρακικά τόμος 15ος) κάνει αναφορά, για την παραποτάμια οχύρωση στη δυτική πλευρά του κάστρου, από την οποία, στις μέρες μας, απέμεινε μόνο ο πύργος που ονομάζεται «Πεντάζωνο». Ο Αρχιμανδρίτης Νικόλαος πραγματοποιώντας τις πολλές έρευνες του, σχετικά με την ιστορία και τα μνημεία της περιοχής του Διδυμοτείχου, συνομιλούσε και λάμβανε πληροφορίες από μεγάλους σε ηλικία κατοίκους της πόλης. Ένας εξ αυτών ήταν και ο Γεώργιος Λιόλιογλου, ο οποίος ήταν γεννηθείς του 1820. Παρενθετικά να αναφέρουμε, ότι τον Μάιο του 1930, όταν επισκέφθηκε το Διδυμότειχο ο Ελευθέριος Βενιζέλος, συνάντησε τον 110 ετών Λιόλιογλου και του ενέκρινε μία αποζημίωση (σαν σύνταξη) των Βαλκανικών Πολέμων. Δεν πρόλαβε όμως να την χαρεί για πολύ, καθώς το ίδιο έτος πέθανε.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Λιόλιογλου, στην παραποτάμια οχύρωση, η οποία διατηρούνταν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα (όπου βεβαίως είχε υποστεί πολλές φθορές), υπήρχε πύλη, που όπως όλες οι άλλες πύλες του κάστρου έκλεινε κάθε βράδυ. Η εν λόγω οχύρωση διασωζόταν, μέχρι την εποχή που στον δυτικό βράχο του κάστρου λειτούργησε λατομείο για την εξόρυξη πέτρας και την παρασκευή ασβέστη. Η ανάγκη διεύρυνσης του δρόμου για την κυκλοφορία μεγάλων οχημάτων φόρτωσης, ήταν η αιτία να γκρεμιστεί, ότι είχε διασωθεί από την παραποτάμια οχύρωση στη δυτική πλευρά του λόφου, πλην ευτυχώς του πύργου Πεντάζωνο. Ο βράχος βέβαια, κατά τη διενέργεια των εργασιών του λατομείου υπέστη μεγάλες καταστροφές και αλλοιώσεις από τον δυναμίτη και τις ανατινάξεις, και μαζί του αλλοιώθηκε και η οπή - είσοδος από το σπήλαιο Σκυλοδόντι.

Η είσοδος του σπηλαίου "Σκυλοδόντι"

Από την εφημερίδα του Διδυμοτείχου «Θράκη», αλιεύσαμε δύο άρθρα, τα οποία αφορούν το κλείσιμο του λατομείου στη δυτική πλευρά του λόφου του κάστρου. Στο φύλλο με αριθμό 12 στις 20 Απριλίου 1930 αναφέρει, ότι με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας απαγορεύθηκε από την αστυνομία στον κ. Αχιλλέα Πάγκαλο (ιδιοκτήτη του λατομείου) να σπάζει πέτρες, διότι θα καταστραφεί η ιστορικότητα του φρουρίου (κάστρου). Ο συντάκτης του άρθρου διαφωνεί μ’ αυτή την απόφαση, καθώς όπως γράφει, εκεί δεν υπάρχουν αρχαιότητες παρά μόνο βράχια, και ζητάει επανεξέταση του θέματος, λόγω του ότι περίπου 200 οικογένειες ζουν από τις εργασίες του λατομείου και θα χάσουν την δουλειά τους. Στο φύλλο αριθμός 22, της εφημερίδας «Θράκη», στις 26 Ιουνίου 1930, αναφέρει, ότι αφίχθηκαν στο Διδυμότειχο ένας έφορος αρχαιοτήτων, ένας καθηγητής της αρχαιολογίας και ένας μηχανικός, προκειμένου να αποφανθούν περί της προκλήσεως ζημιών στο κάστρο από τη λειτουργία του λατομείου. Γεγονός είναι, ότι μετά από κάποιο χρονικό διάστημα οι εργασίες στο λατομείο απαγορεύθηκαν.

Σ’ ένα άλλο κείμενο του, με τίτλο «Το Σκουλοδόντι και η Παπά Πέτρα του Διδυμοτείχου» (Θρακικά τόμος 17ος), ο σοφός Αρχιμανδρίτης αναφέρει για το σπήλαιο Σκυλοδόντι, ότι σύμφωνα με παραδόσεις και μαρτυρίες παλαιοτέρων, υπάρχουν υπόγειες διασυνδέσεις μεταξύ αυτού και άλλων περιοχών, οι οποίες είναι οι εξής: α. σύνδεση με τον απέναντι λόφο της Αγίας Πέτρας (απόσταση σε ευθεία περίπου 1,5 χλμ), β. σύνδεση με το άλλο σπήλαιο της περιοχής μας (μεταξύ Διδυμοτείχου - Κουφοβούνου), το σπήλαιο Βούβα (απόσταση σε ευθεία περίπου 3 χλμ), γ. Μία πιο ακραία εκδοχή, θέλει να υπάρχει σύνδεση του σπηλαίου Σκυλοδόντι με το Ορτάκιοϊ το σημερινό Ιβαΐλοβγκραντ (απόσταση σε ευθεία περίπου 40 χλμ).

Όσον αφορά την επικοινωνία Διδυμοτείχου - Ορτάκιοϊ, ο Αρχιμ. Νικόλαος παραπέμπει σε μία πραγματεία του Ν. Ροδοσίνου με θέμα: «Από τα έθιμα της πατρίδας μου Ορτάκιοϊ», όπου υφίσταται και εκεί η παράδοση, ότι από το σπήλαιο της περιοχής με την ονομασία «Δρακόπτερα», υπάρχει υπόγεια διαδρομή μέχρι το Διδυμότειχο, αναφέροντας, ότι τον παλιό καιρό έβαλαν στα κέρατα μιας κατσίκας κεριά και την έβαλαν στο σπήλαιο Δρακόπετρα και αυτή βγήκε στο Διδυμότειχο με τα κεριά αναμμένα!!! Αυτή την παράδοση ο Αρχιμ. Νικόλαος την ερμηνεύει με το γεγονός, ότι τα παλαιά χρόνια Διδυμότειχο και Ορτάκιοϊ τα δύο ψηλά φρούρια επικοινωνούσαν με καπνούς και φλόγες, προκειμένου να υπάρξει ενημέρωση για εχθρικές κινήσεις.

Μια άλλη πληροφορία του Αρχιμ. Νικολάου αναφέρει, ότι κατά τα έτη 1850-1960 κάποιοι μπήκαν στο Σκυλοδόντι με φανούς και σχοινιά και κατάφεραν να βγουν στη θέση Σανδριβάν, προς τα επάνω του Κιουτζιουσούκ τζαμί, πρόκειται για το σημερινό μικρό τζαμί της μουσουλμανικής κοινότητας του Διδυμοτείχου (απόσταση σε ευθεία περίπου 700 μ.). Επίσης το 1890 ο Ρώσος πρόξενος της Αδριανούπολης εισήλθε στο Σκυλοδόντι μαζί με τον διευθυντή του Αρρεναγωγείου με το επώνυμο Τερώνης. Και αυτοί προχώρησαν μέχρι το Σανδριβάν και κατά τη διαδρομή είδαν πολλούς διαδρόμους, κοιλώματα, σκαλιστά καθίσματα και αγάλματα!!!

Κατά τη δεκαετία του 1930 όταν και έγιναν εργασίες στον βράχο του κάστρου για την εγκατάσταση σωλήνων ύδρευσης, βρέθηκαν και άλλοι διάδρομοι με κοιλώματα, όπου παιδιά εισήλθαν και ανέφεραν, ότι είδαν χαραγμένα γράμματα μικρά και μεγάλα, με χρώμα άσπρο και μαύρο. Ένας παλιός κάτοικος του κάστρου ο Δελόγκας έλεγε, ότι και από κει υπάρχει επικοινωνία με το Σανδριβάν και με το Σκυλοδόντι. Γεγονός που δεν συμμερίζεται (όπως θα δούμε παρακάτω) ένας άλλος παλαιός κάτοικος του κάστρου, ο αείμνηστος δάσκαλος Δημήτριος Μανάκας.

Θα πρέπει να τονίσουμε, πως υπάρχει και μία πολύ παλαιότερη καταγραφή για σπηλαιώδης επικοινωνίες στον λόφο του κάστρου του Διδυμοτείχου. Συγκεκριμένα στο κείμενο του Βυζαντινού ιστορικού του 13ου αιώνα Νικήτα Χωνιάτη «Χρονική Διήγησις», συναντάμε αναφορά για την ύπαρξη κοιλωμάτων και καθόδων από την κορυφή του κάστρου προς τον Ερυθροπόταμο. O Χωνιάτης περιγράφοντας την πολιορκία του Διδυμοτείχου το 1206 από τον Βούλγαρο τσάρο Ιωαννίτση, τον οποίο οι Έλληνες ονόμαζαν Σκυλογιάννη, αναφέρει για τη μεταφορά πόσιμου νερού στο κάστρο τα εξής: «περικλώμενον τῷ φρουρίῳ καὶ διὰ καθόδων τοῖς πολλοῖς ἀγνώστων τοὺς ἔνδον ποτίζοντα», σε ελεύθερη απόδοση στα νέα ελληνικά: «κατά τη διάρκεια πολιορκιών του κάστρου, μέσω άγνωστων για τους πολλούς καθόδων, μεταφερόταν πόσιμο νερό για τους κατοίκους του». Οπότε, με μία διάθεση λογοπαιγνίου, μπορούμε να υποθέσουμε, ότι οι προγονοί μας αντιμετώπισαν τις δυσκολίες της πολιορκίας από τον Σκυλογιάννη, και διά μέσω του σπηλαίου Σκυλοδόντι!!!

Επανερχόμενοι στο κείμενο του Αρχιμ. Νικόλαου Βαφείδη, ας αναφερθούμε στη λεγόμενη «Παπά Πέτρα» του Διδυμοτείχου, η οποία σχετίζεται και με τον μεγάλο Διδυμοτειχίτη ευεργέτη Ιωάννη Μανδαλίδη. Στη δυτική πλευρά του λόφου του κάστρου υπήρχε η κατοικία του Στογιάννη (Ιωάννη) Μανδαλίδη, παππού του μετέπειτα ευεργέτη. Το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου του 1892 έπεσε μια σφοδρή καταιγίδα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να ξεκολλήσουν κομμάτια βράχων και να πέσουν επάνω στην οικία του Μανδαλίδη. Επακόλουθο αυτού του τραγικού γεγονότος ήταν να σκοτωθεί ο παππούς του, μία θεία του, και πολλά από τα πρόβατα και άλλα οικόσιτα ζώα. Από την τρομερή αυτή καταστροφή σώθηκαν ο νεαρός Ιωάννης, που τότε ήταν έξι ετών και η γιαγιά του, η οποία τραυματίστηκε σοβαρά. Το τραγικό αυτό γεγονός, το θυμόταν στο Διδυμότειχο για δεκαετίες, και οι παλαιοί Διδυμοτειχίτες διηγούνταν, ότι η γιαγιά του Ιωάννη Μανδαλίδη, είχε δει δύο μέρες πριν το συμβάν, μία μαυροφορεμένη γυναίκα που την προειδοποίησε για την καταστροφή. Μάλιστα έλεγαν πως η γυναίκα αυτή ήταν η Αγία Μαρίνα, της οποίας το εκκλησάκι βρισκόταν και βρίσκεται έως σήμερα, στους πρόποδες της δυτικής πλευράς του λόφου του κάστρου. Από την παραπάνω διήγηση βλέπουμε, ότι οι κάτοικοι του Διδυμοτείχου διατήρησαν στη συλλογική τους μνήμη το γεγονός, δίδοντάς του μεταφυσικές διαστάσεις, με την παρουσία της Αγίας Μαρίνας στη γιαγιά του νεαρού Ιωάννη, η οποία εν τέλη διασώθηκε.

Όσον αφορά την Παπά Πέτρα, που είχε πέσει στον στενό δρόμο της δυτικής πλευράς του κάστρου και λόγω του όγκου της, αποτελούσε σημείο αναφοράς αλλά και ένα σοβαρό πρόσκομμα για τη διέλευση οχημάτων της εποχής, ο Αρχιμ. Νικόλαος, διασώζει σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιοτέρων, τρεις εκδοχές από τις οποίες πηγάζει αυτή η περίεργη ονομασία. Η πρώτη εκδοχή αναφέρει, ότι πέφτοντας πλάκωσε και σκότωσε μία διερχόμενη γριά και ονομάστηκε αρχικά Μπάμπω Πέτρα και στη συνέχεια παραλλάχθηκε σε Πάπα Πέτρα, διότι επικράτησε να λένε, ότι αντί για γριά καταπλάκωσε έναν ιερέα. Η τρίτη εκδοχή, που είναι και η πιο αληθοφανής αναφέρει, ότι βλέποντας ο κόσμος μια τόσο μεγάλη πέτρα αποκομμένη από τον βράχο στη μέση του δρόμου, εξέφραζε το επιφώνημα Πα! Πα! Πέτρα, και έτσι έμεινε η ονομασία μέχρι τη στιγμή που με τα μέσα της εποχής κατάφεραν να την απομακρύνουν.

Ας ανατρέξουμε σε έναν άλλο μεγάλο λόγιο και καταγραφέα της ιστορίας και λαογραφίας του τόπου μας, τον Δημήτριο Μανάκα. Από το κείμενο του «Συλλογή, αφηγήσεων, θρύλων, παραδόσεων και ιστορικών γεγονότων του Διδυμοτείχου» (Θρακικά τόμος 37ος), αντλούμε τις παρακάτω πληροφορίες που αφορούν το σπήλαιο Σκυλοδόντι και τη δυτική πλευρά του κάστρου.

Όλος ο απότομος βράχος που βρίσκεται δυτικά του λόφου έλαβε την προσωνυμία Τζιρόμυλο, πήρε την ονομασία αυτή από τον υδρόμυλο 6 θέσεων που κινούνταν από τα νερά του παραρρέοντος Ερυθροποτάμου, ο υδρόμυλος αυτός εξυπηρέτησε την πόλη του Διδυμοτείχου και τα περίχωρα μέχρι του 1920, ανήκε τότε στον αγνώστου προελεύσεως Τζιρώνη, και από αυτόν έλαβε το όνομα ο βράχος. Κατόπιν ο μύλος πουλήθηκε σε έναν Αυστριακό ονόματι Άης, και το 1920 καταστράφηκε τελείως, διότι άρχισε να λειτουργεί ο σύγχρονος για την εποχή αλευρόμυλος του Ιωάννη Μανδαλίδη (από τον οποίο παραγόταν και ηλεκτρική ενέργεια, με αποτέλεσμα το Διδυμότειχο να διαθέτει ηλεκτρικό δίκτυο και ηλεκτρισμό από το 1924).

Στη συνέχεια ο Μανάκας γράφει, ότι ο βράχος της Βορειοδυτικής πλευράς δεν ήταν όπως είναι σήμερα, ήταν ψηλός κατακόρυφος και επιβλητικός. Το μεγαλύτερο μέρος του, το γκρέμισαν λατόμοι, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν την πέτρα για οδοποιία και παρασκευή ασβέστη. Είχε τότε παράδοξα σπήλαια και ρωγμές που σχηματίσθηκαν από τις διαβρώσεις. Και τώρα υπάρχουν αίθουσες σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Τα παράδοξα, αυτά σπήλαια έδωσαν αφορμή στην αχαλίνωτη λαϊκή φαντασία να πλέξει μύριες όσες υποθέσεις, ιστορίες, θρύλους, μύθους κλπ.

Θα πρέπει να αναφέρουμε επίσης, ότι πέραν των γραπτών περιγραφών της δυτικής πλευράς του βράχου του κάστρου, έχει διασωθεί και μία «φωτογραφία» που χρονολογείται στα 1829!!! Αν και οι πρώτες φωτογραφίες τραβήχτηκαν δύο τρία χρόνια πριν το 1829, δεν αναφέρομαι σε πραγματική φωτογραφία, αλλά σε μία ζωγραφιά με την τέχνη της χαρακτικής, την οποία δημιούργησε ο Γαλλικής καταγωγής, πρώην στρατιωτικός, χαράκτης και ζωγράφος Auguste - Joseph Desarnod. O Desarnod έζησε πολλά χρόνια στην Ρωσία και το 1828-29 κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο, βρέθηκε στο Διδυμότειχο ακολουθώντας τον Ρωσικό στρατό. Ζωγράφισε αρκετά θέματα από το Διδυμότειχο και μεταξύ αυτών, τη δυτική πλευρά του λόφου του κάστρου. Με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα και τις περιγραφές που παραθέσαμε ανωτέρω, οι ζωγραφιές του ήταν όντως σαν φωτογραφία και μας βοηθάνε να κατανοήσουμε το πως ήταν π.χ. η δυτική πλευρά και η παραποτάμια οχύρωση του κάστρου στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα.

Συνεχίζοντας την αναφορά μας για τη δυτική πλευρά του λόφου του κάστρου στο Διδυμότειχο, θα πρέπει να τονίσουμε, ότι είναι συνυφασμένη και έχει μία παράλληλη σχέση αιώνων με τον Ερυθροπόταμο. Απέναντι από τον βράχο, εντός του ποταμού υπάρχει ακόμη και σήμερα μία νησίδα, η οποία κατέχει περίοπτη θέση στη λαογραφία του τόπου μας. Για την εν λόγω νησίδα ο Μανάκας παραθέτει τα εξής, πέραν του μύλου (Τζιρόμυλου) εκτείνεται μία πεδιάδα αρκετών στρεμμάτων εντός του Ερυθροποτάμου, σαν μία νησίδα, η οποία είχε πάρει την ονομασία «αντάς» (στα τουρκικά νησί / ada). Τα παλαιά χρόνια, η νησίδα αυτή ήταν μοναδικός τόπος εξοχικού γραφικού τοπίου, σκιασμένου από τις πανύψηλες ιτιές και τις αγριολεύκες. Στη δροσερή αυτή θέση εξέδραμαν τα σχολεία του Διδυμοτείχου, καθώς και αυτά της Αδριανοπόλεως. Πολλές οικογένειες, διέμεναν τα καλοκαίρια στη νησίδα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Όταν ήρθαν οι πόλεμοι αποψιλώθηκε το έδαφος, καταστράφηκε ο μύλος και χάθηκε το άλσος, δίχως να μπορεί να παρέχει η θέση αύτη την παλαιότερη ευχαρίστηση και δροσιά στους κατοίκους. Ίσως κάποτε μία φιλότιμη και εντονότερη προσπάθεια των τοπικών αρχών μεταβάλει τη νησίδα αυτή σε τόπο αναψυχής!!!

Στη συνέχεια του κειμένου του ο Μανάκας ξαναγυρίζει στο βράχο της δυτικής πλευράς, και αναφερόμενος στο σπήλαιο Σκυλοδόντι, περιγράφει και την προέλευση της ονομασίας του. Μία οπή ευμεγέθης σε σχήμα σήραγγας, που σχηματίσθηκε από διαβρώσεις, στο άνω άκρο του βράχου που οδηγεί από κάτω προς τα πάνω, μήκους λίγων μέτρων, κατέληγε πρώτον σε ανοικτό μέρος και κατόπιν σε αβαθές σπήλαιο. Στο επάνω μέρος της οροφής της σήραγγας, σχηματίσθηκαν λίγες εξοχές με σχήμα μεγάλων κυνοδόντων. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται και σε άλλα σημεία του βράχου καθ’ ότι είναι υδατογενές πέτρωμα και προ εκατομμυρίων ετών εδώ εκτεινόταν ή θάλασσα μέχρι του βράχου αυτού και επέκεινα, όπως μαρτυρούν κογχύλια βρισκόμενα απολιθωμένα εντός του σπηλαίου. Η οπή αύτη με το σχήμα των κυνοδόντων ονομάσθηκε Σκυλοδόντι και έγινε η αιτία στο να δημιουργηθούν πολλές ιστορίες.

Σε άλλο σημείο του κειμένου του, ο αείμνηστος δάσκαλος αναφέρει, ότι οι ιστορίες που αφορούν υπόγειες διασυνδέσεις του σπηλαίου με άλλες μακρινές περιοχές στηρίζονται σε μαρτυρίες αφελών, όπως και οι περιγραφές του εσωτερικού διακόσμου του σπηλαίου με θρόνους, κίονες και αγάλματα. Και συνεχίζει λέγοντας, ότι και αυτός γεννήθηκε και μεγάλωσε εντός του κάστρου αλλά δεν είδε ποτέ κάποια δίοδο που να καταλήγει στο Σκυλοδόντι. Κλείνοντας το κείμενο του όμως γράφει και τα εξής, ότι ο Δήμαρχος Διδυμοτείχου κ. Σπυράκης αποπειράθηκε να ανακαλύψει τη σήραγγα αυτή, συνοδευόμενος και από τον Διδυμοτειχίτη δημοσιογράφο κ. Βραχιωλίδη και διαβεβαίωσε ότι ανακάλυψε σήραγγα που οδεύει βαθιά και ότι κατά την διείσδυση συνάντησε θόλους λαξευτούς, κίονας, θρόνους, παλάτια και ότι βρίθει αύτη σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Ακόμη, διαβεβαίωσε, ότι δεν εξερευνήθηκε πλήρως. Γράφοντες τα ανωτέρω δεν έχουμε καμία πρόθεση να διαψεύσουμε τον Αρχιμ. Νικόλαο Βαφείδη για όσα περί του Σκυλοδοντιού έγραψε στον 17ο τόμο των «Θρακικών», διότι είπαμε ότι αυτά είναι αφηγήσεις κατοίκων. Ούτε αμφισβητούμε, τα υπό του κ. Δημάρχου αφηγούμενα και διατελούμε εν αναμονή της πλήρους εξερευνήσεως της σήραγγας.

Μια εξερεύνηση, που όπως προαναφέραμε έγινε και θα συνεχιστεί από τον κ. Σπύρο Νικομάνη, μέλος των Καστροπολιτών και της Εταιρείας Σπηλαιολογικών Ερευνών Θεσσαλίας «Ο Χείρων». Και να ευχηθούμε κάποια στιγμή το Σπήλαιο Σκυλοδόντι, το σπήλαιο Καγιάλι (που βρίσκεται λίγα μέτρα αριστερότερα στον βράχο το κάστρου) και το σπήλαιο Βούβα, να καταστούν επισκέψιμα, έτσι ώστε να μπορούμε να θαυμάσουμε τον σπηλαιολογικό τους διάκοσμο και οποιοδήποτε αρχαιολογικό εύρημα υπάρχει εντός τους!!!

Το Διδυμότειχο, η πόλη με τα τρία φυσικά και τα εκατοντάδες λαξευτά υπόσκαφα σπήλαια, δεν θα πρέπει να αποκαλείται μόνο ως η πόλη των κάστρων, αλλά ως η πόλη των κάστρων και των σπηλαίων!!!
[post_ads]